Duszniki-Zdrój Muzeum Papiernictwa, jego atrakcji oraz historia i ciekawostki
Duszniki-Zdrój to miasto leżące w województwie dolnośląskim. Muzeum papiernictwa jest niezwykłą atrakcją okolicy.
Dzisiaj zabieram Was do Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, miejsca unikalnego na skalę wręcz światową. Miejsca, które jakimś dziwnym zbiegiem okoliczności znajduje się na terenie Polski i o dziwo przetrwało do naszych czasów praktycznie nienaruszone. Znajduje się ono o młynie papierniczym z 1605 roku.
Jednak zanim zabiorę Was do środka, to oczywiście obowiązkowa „nudna” lekcja z historii.
Historia papieru i papiernictwa
Wyobraźcie sobie świat bez papieru. Chyba nie byłoby to możliwe prawda? Dzisiejszy świat jak by nie patrzeć opiera się na papierze. Wszak mamy papiery wartościowe. Na papierze spisujemy dokumenty. No i papier służy jako nośnik informacji – choć tutaj podobno coraz gorzej, bo podobno książki w odwrocie. Jest papier toaletowy, papierowe opakowania i tak dalej i tak dalej.
Wymieniać można by zapewne godzinami sytuacje i miejsca, gdzie wykorzystywany jest ten surowiec. Czy zastanawialiście się, w jaki sposób on w ogóle powstał? Kto pierwszy wpadł na pomysł, by sporządzić masę, która po wyschnięciu posłuży tak wielu celom? Już spieszę z wyjaśnieniem.
Opowiastka o tym jak wynaleziono papier
Jak zwykle papier odkrył znany wszystkim Inżynier Przypadek. Pan Przypadek znany jest z wielu wynalazków, bez których dzisiaj nie wyobrażamy sobie naszego istnienia. To właśnie ten znakomity uczony wynalazł między innymi koło. Metody rozpalania ognia oraz całkiem niedawno fale mikrofalowe, które podgrzewają nam miski zamiast jedzenia. Też tak macie?
I to właśnie nasz znakomity uczony pomógł także odkryć papier. Stało się to podobno w roku 105 naszej ery. Podobno, bo odkryto skrawek papieru datowany na 8 w p.n.e. w Nefrytowej Bramie. Wtedy to podpowiedział niejakiemu Tsai Lunowi, że osad powstający z prania wełny jedwabnej, po wysuszeniu nabiera zupełnie innej struktury. Więc może by jeszcze do czegoś wykorzystać?
Tsai Lun zmrużył oczy, jeszcze bardziej niż normalnie to czynił i spojrzał na dziwny, płaski zlepek. Po czym powąchał go, tak jak jeszcze niektórzy wąchają książki i chwycił w dłoń. Następnie zastanawiając się co z nim zrobić, wziął trzymany dotąd w prawicy pędzelek. I nie namyślając się, narysował na marginesie, to, co chłopcy mają w zwyczaju bazgrać. Wróć! Tego na pewno nie narysował, bo przecież był eunuchem, ale nie o tym miało przecież być.
Zdając sobie sprawę z wagi swojego odkrycia, popędził prosto do komnat Cesarza. Tam chroniąc oczy przed bijącym od niego blaskiem, padł na kolana i pokazał najnowsze odkrycie. Cesarz pokiwał z zadowoleniem głową. I już za moment w zamian za zasługi dla narodu chińskiego, zrobił tego zwykłego kancelistę Ministrem Rolnictwa. Awans prawie jak w polskiej polityce.
…i o tym jak papier się rozpowszechnił po świecie
Okazało się, że papier stał się niemałym źródłem dochodu. Podobnie jak w przypadku później wynalezionego prochu strzelniczego, metody produkcji były trzymane w jak największej tajemnicy. Zdrada zaś groziła zapewne czymś gorszym niż zwykłą śmiercią.
Udawało się trzymać Chińczykom język za zębami przez 700 lat i nic nie wskazywało na to, by puścili parę z ust przez następne 700. Niestety, na ich nieszczęście w roku 751 doszło do bitwy pod Tałas,. Gdzie w prawym narożniku stanęli Arabowie, a w lewym sprzymierzeni Chińczycy i Karłukowie.
Bitwa zakończyła się całkowitą klęską militarną Chińczyków. Co gorsza, do niewoli dostali się specjaliści, którzy znali tajemnicę produkcji papieru. Nawet nie mam zamiaru się doszukiwać, w jaki sposób wyciągnięto z pojmanych informacje. Mogłoby się okazać, że artykuł powinien być oznaczony 18 +.
Jednak w końcu udało się i od tego momentu to Arabowie zaczęli masowo produkować papier. Dzięki temu wynalazek powoli zaczął podbijać zacofaną w tej sprawie Europę. Minęły lata i w końcu tajemnica produkcji papieru przestała być tajemnicą.
Historia Papiernictwa w Polsce
Pierwsza Polska papiernia powstała w roku 1491 w Prądniku Czerwonym. Była to na tyle prężna manufaktura, że zaspokajała przez wiele lat potrzeby krajowe i państw sąsiadujących.
Dopiero wraz z rozpowszechnieniem druku papieru zaczęło brakować i konieczne było wybudowanie kolejnych tego typu placówek. Spowodowało to, że już w XVII na terenie Polski i w jej bliskim sąsiedztwie znajdowało się około 40 papierni. Wśród nich ta, o której zaraz co nieco napiszemy.
Papiernia w Dusznikach Zdroju
Nie wiadomo kiedy dokładnie w Dusznikach-Zdroju zdecydowano się na produkcję papieru. Dlatego za początek istnienia papierni przyjmuje się datę 1562. Wtedy to Ambrosius Tepper sprzedał prawa do udziałów w młynie Nicolausowi Kretschmerowi. To właśnie jego rodzina przez kolejne 144 lata zajmowała się produkcją masy papierowej.
Kretschmerowie okazali się wybitnymi specjalistami w swoim fachu. Syn wspomnianego Nicolausa, dzięki zastosowaniu wody mineralnej stworzył papier odporny na mole. Gdy powódź z początków wieku XVII zniszczyła praktycznie cały młyn, nie poddał się i zakasał rękawy. Nie załamał się i zbudował na ruinach starego młyna jeszcze większy budynek. Kolejne pokolenia Kretschmerów pracowały jak mrówki stając się jedną z najsławniejszych papierniczych rodzin.
Następną rodziną, która wykupiła w roku 1706 schedę po poprzednich właścicielach, byli Hellerowie. Ci zadomowili się tu na kolejne 116 lat. Ostatnimi prywatnymi właścicielami została w roku 1822 rodzina Wieher, która zarządzała przedsiębiorstwem przez 117 lat.
Niestety, jak to często bywa, kiedyś musi nastać smutny koniec. W roku 1936, na skutek wielkiego kryzysu wyprzedano maszyny, a Carl II Wiehr postanowił sprzedać młyn na cele publiczne. Jego marzeniem było , by papiernia zamieniła się w muzeum. Po długich pertraktacjach w roku 1939 ostatecznie papiernię zakupiło miasto Duszniki-Zdrój. Na ten cel zaciągając pożyczkę, która wedle zapisów miało spłacić ostatecznie w roku 1986.
Niestety jak się pewnie domyślacie, marzenie ostatniego właściciela o powstaniu muzeum spełniło się dopiero w latach powojennych. W roku 1968 otwarto pierwsze sale muzealne, do których teraz zapraszam.
Czasy teraźniejsze, czyli co nas czeka w muzeum papiernictwa
Dzisiaj muzeum staje się jedną z największych atrakcji Polski. Nie tylko dzięki temu, że budynek przetrwał tyle wieków praktycznie nienaruszony. Tylko dzięki temu, że to, co możemy obejrzeć w muzealnych salach jest oryginalne.
Pokażcie mi miejsce w Polsce, gdzie możemy zobaczyć meble, ozdoby czy żyrandole, które służyły ludziom tutaj żyjącym kilkaset lat temu, a dzisiaj stoją w tym samym miejscu co kiedyś. Chyba jak nigdzie indziej można poczuć obecność dawnych właścicieli. Wyobrażając sobie jak umęczeni zasiadali na krzesłach po całym dniu wytężonej pracy.
Jak by tego jeszcze było mało, to w pozostałych salach możemy prześledzić całą historię papieru w Polsce. Zobaczyć wizualizacje multimedialne, poznać zasady produkcji banknotów i ich zabezpieczeń. Lub przystanąć na moment i zachłysnąć się sztuką na bazie papieru. Dla tych, co uwielbiają robótki ręczne, też znajdzie się coś ciekawego. Muzeum pozwala na wytworzenie papieru własnymi rękoma na specjalistycznych warsztatach.
Z tego, co udało nam się zaobserwować, to szczególnie dzieci uwielbiają ten etap zwiedzania. Wtedy to nieskrępowane żadnymi zakazami, mogą spokojnie ugnurać swoje łapki w masie papierowej. Troszkę żal, że naszych dziewczynek nie było z nami.
Więc jeżeli tylko będziecie gdzieś w okolicach, to poświęćcie te 2 godzinki, by spokojnie obejść wszystkie sale. Pozwoli Wam to spojrzeć na papier zupełnie z innej strony.
Nasz Szlaki zdecydowanie polecają! Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju warto zwiedzić!
Ciekawostki o papierze
- Młyn w Dusznikach-Zdroju jest jedynym młynem papierniczym w Polsce, który przetrwał do naszych czasów
- W szwedzkiej papierni w mieście Tumba wyprodukowano papier ze zużytych lin konopnych, pochodzących ze szwedzkiego statku wojennego – Vasa, który w roku 1961 wydobyto z dna Bałtyku po ponad trzystu latach!
- Papier to nie tylko gazety, książki i inne dokumenty. Z papieru w dawnych Chinach produkowano zbroje, w Japonii ścianki działowe, a w chłodniejszych strefach klimatycznych stosowano go do wypełnienia okien.
- Prekursorem papieru był wynalazek Egipcjan papirus, czyli materiał pisarski otrzymywany z tzw. trzciny papirusowej. Najstarsze znaleziska datuje się na rok 2400 p.n.e.
- Współcześnie papier zawiera około 3 % celulozy, reszta to kreda, kleje i inne wypełniacze.
- Obecnie papier w Europie produkuje się z drewna, a na innych kontynentach także z odchodów zwierzęcych.
- W 1844 roku produkcję papieru ze ścieru drzewnego zapoczątkował tkacz Friedrich G. Keller który z pomocą inżyniera Przypadka zaobserwował, że osy budują swoje gniazda z materiału ogromnie przypominającego papier – używają do tego celu sproszkowanej mączki drzewnej zwilżonej wydzieliną z ich gruczołów. Powstaje delikatna papka, która po stwardnieniu staje się podobna do papieru.
- Keller postanowił naśladować osy i… udało mu się
- W Polsce produkuje się około 2 miliony ton papieru rocznie, zaś na całym świecie wynosi 300 000 000 ton rocznie.
- Średnio gospodarstwo domowe w Polsce wyrzuca papieru rocznie tyle, ile wynosi równowartość 3 drzew.
- Dzienne zużycie papieru na świecie wynosi około 850 tyś. Ton. Najwięcej papieru, bo około 41% przeznacza się do pisania i druku, do produkcji opakowań zużywa się około 36 % całej produkcji.
Informacje praktyczne
Adres
Kłodzka 42, 57-340 Duszniki-Zdrój
Muzeum Papiernictwa czynne jest
- listopad – kwiecień: wtorek – niedziela 9:00 – 15:00 (z wyj. ferii zimowych: pon.-pt. 9.00-18.00, sob. 9.00-17.00, niedz. 9.00-15.00),
- maj – sierpień: poniedziałek – sobota 9:00 – 18:00, niedziela 9:00 – 15:00,
- wrzesień – październik: poniedziałek – sobota 9:00 – 17:00, niedziela 9:00 – 15:00.
UWAGA: zwiedzanie muzeum rozpoczyna się najpóźniej godzinę przed zamknięciem.
Muzeum nieczynne jest w następujące dni
- poniedziałki – w okresie od XI do IV
- Nowy Rok – 1 stycznia
- Święto Trzech Króli – 6 stycznia
- Wielkanoc – I i II dzień świąt
- Boże Ciało
- Wszystkich Świętych – 1 listopada
- Dzień Niepodległości – 11 listopada
- Boże Narodzenie – 25 i 26 grudnia
Cennik
Bilet normalny – 16 zł
Bilet ulgowy – 12 zł
Bilet grupowy (powyżej 10 osób) – 15 zł/osobę
