Pierniki z Torunia, to doskonale znane przekąski i popularne łakocie, a ich historia sięga daleko w przeszłość.
Przez wieki uważano, że pierniki są nie tylko smaczne, ale również pomagają w leczeniu wielu chorób. Z tego powodu, jeszcze w dziewiętnastym wieku, pierniki sprzedawano w aptekach jako środek na przeróżne zapalenia, gorączkę oraz wiele innych dolegliwości.
Pierniki oraz ich historia
Piernik to smaczne ciasto o słodkim smaku z pikantną nutą. W jego produkcji stosuje się karmelizowany cukier oraz miód, a także cały zestaw przypraw i ziół. Poza tym oczywiście mąkę, tłuszcze, jajka i wodę. Obecnie do wypieków dodaje się nowoczesne środki spulchniające, w przeszłości pierniki były twarde i suche.
Nazwa piernik (pierny), wywodzi się od tej pikantnej nuty, którą uzyskuje się dodając przyprawy korzenne. Są nimi cynamon, imbir, goździki, kardamon, anyż, ziele angielskie czy czarny pieprz. W zasadzie każdy producent używa własnego zestawu przypraw w ściśle określonej ilości.
Pierniki podbijały stoły całej Europy jeszcze w średniowieczu, a znane były dużo wcześniej. Podobno pierwszy przepis na piernik pochodzi ze starożytnej Grecji. Na nasz kontynent recepta na to niezwykłe ciasto przywędrowała z terenów dzisiejszej Turcji i trafiła w ręce francuskich piekarzy.
Największą jednak furorę piernik zrobił w dawnych miastach hanzeatyckich, których stał nieoficjalnym symbolem.
Piernik luksusowe danie na zamożnych stołach
Początkowo pierniki były wyrobem luksusowym. Działo się tak ze względu na wysokie koszty używanych produktów. W owych czasach sprowadzane z dalekich stron przyprawy osiągały horrendalne ceny. Co za tym idzie, produkowane z ich użyciem ciasta były równie drogie.
Dodatkową zaletą pierników okazał się długi czas ich przechowywania. Wypieki te pozostawały jadalne przez wiele miesięcy, dzięki zawartym w nich przyprawom korzennym, które jak wiadomo, przedłużają okres przechowywania pożywienia. Poza tym dawne pierniki były bardzo suche i twarde, co również pomagało w ich przechowywaniu i transporcie.
Do długotrwałego leżakowania najlepiej nadają się pierniki dojrzewające. Okres, w którym ciasto fermentuje, może trwać nawet kilka tygodni. Dawny zwyczaj nakazywał, by wyrobić ciasto zaraz po andrzejkach tak, by móc piec pierniki na Boże Narodzenie w mniej więcej tym czasie, gdy zdobiono choinkę.
Pierwsi piernikarze
W dawnych czasach piekarz zajmujący się wypiekiem pierników, zwany był piernikarzem. Był to bardzo zaszczytny zawód i wykonywało go niewielu, naprawdę dobrych rzemieślników.
Pierwsza piekarnia, która zajmowała się wyłącznie piernikami, pojawiła się w Niemczech, prawdopodobnie z piętnastym wieku. Niemieccy piekarze doprowadzili do perfekcji produkcję ciastek i to oni, jak się uważa, stworzyli zwyczaj wypiekania pierników w różnych kształtach. Do dziś w Niemczech popularne są świąteczne ciastka w kształcie domków, Mikołajów czy innych istot ze świętami związanych. Popularnymi postaciami są również bohaterowie baśni braci Grimm.
Sztuka pieczenia pierników szybko rozeszła się po Europie. Kolejnymi mistrzami wypieków zostali Czesi, a następnie wiedza ta trafiła do Polski, Węgier i reszty krajów.
Pierniki oraz sztuka ich wypiekania w Polsce
W Polsce pierwszy cech piernikarzy powstał w Krakowie. Pachnące wypieki stały się niezwykle popularne w siedemnastym wieku. Początkowo, z powodu ceny, dostępne były jedynie na szlacheckich stołach i wśród bogatych mieszczan. Z czasem zaczęto sprzedawać je aptekach jako remedium na wszelkie choroby.
Mniej więcej w tym właśnie czasie w Toruniu zaczęto wypiekać słynne katarzynki, które stały się jednym z najbardziej poszukiwanych towarów na europejskich stołach. Jakość katarzynek była wręcz legendarna, a ich ceny szybowały wysoko. Dziś w Toruniu funkcjonuje Muzeum Toruńskiego Piernika, o którym pisaliśmy już na Naszych Szlakach.
Z czasem pierniki rozpowszechniły się, podobnie jak wykorzystywane w ich produkcji specjały. Jednocześnie ceny spadły i pod koniec dziewiętnastego wieku piernik stał się popularnym przysmakiem również na mniej zamożnych chłopskich stołach.
Oczywiście nie tylko Toruń poszczycić może się piernikową tradycją. W dziewiętnastym wieku bardzo popularne były pierniki szczecińskie. Pierniki na pomorzu różniły się nieco od tych z Torunia. Do ciasta dodawano do nich orzechy i migdały. Również produkcja wyglądała nico inaczej. Popularną metodą było smażenie pierników na patelni lub pieczenie w ognisku, powstawały wówczas pierniki z popiołu.
Na początku dwudziestego wieku popularne było w Szczecinie ozdabiania choinek świątecznych figurkami popularnych postaci wykonanych z piernika. Dziś pierniki szczecińskie znajdują się na chronionej liście produktów tradycyjnych województwa zachodniopomorskiego.
Pierniki na świecie
Oczywiście nie tylko w naszym kraju powstają pyszne pierniki. Niemal na całym świecie piecze się ciasta o niezwykłym, skomplikowanym smaku, który łączy słodycz z pikanterią.
Przykładem jest ciasto, a w zasadzie rodzaj chleba o nazwie d’epices, który na bazie miodu i przypraw powstaje we Francji.
Pikantne ciasteczka dekorowane słodkim lukrem kupić można w Szwajcarii. Ich stolicą jest miasto Bazylea.
Wielka Brytania również posiada własną piernikową historię. Tamtejsze ciasto piernikowe jest mięciutkie i delikatne. Brytyjczycy uwielbiają słodkie lukry i polewy, dlatego też pierniki brytyjskie są niewiarygodnie słodkie.
W Skandynawii, zwłaszcza w okresie świątecznym, w sprzedaży pojawiają się cieniutkie i bardzo pikantne ciasteczka w kształcie serduszek.
Przepis na bożonarodzeniowe pierniki
Na wielu świątecznych stołach piernik to najważniejsze z ciast.
Przepis ten przydaje się na przeróżne okazje. My szykujemy pierniki na Boże Narodzenie, Wielkanoc czy inne okazje. Ciastka wykonuje się szybko i raczej nie sprawiają problemów.
Potrzebne produkty na pierniki
- Szklanka mąki – My używam mąki pszennej lecz może być również mąka żytnia.
- Płaska łyżeczka sody oczyszczonej lub proszku do pieczenia.
- Połowa szklanki cukru – Ilość zależy od Waszych preferencji co do słodkości ciasta.
- Połowa szklanki płynnego miodu.
- Dwa jajka.
- Dwie duże łyżki masła.
- Szczypta soli.
- Przyprawa do piernika – W sprzedaży są różne przyprawy piernikowe i nie różnią się specjalnie między sobą.
- Dodatkowo, ze względu na preferencje smakowe, dodaje do ciasta drobno mielony pieprz czarny i odrobinę ostrej papryki.
Przygotowanie ciasta na pierniki
- Zabawę zaczynamy nad garnkiem, w którym rozpuszczamy masło, miód i cukier.
- Po wystudzeniu powstałą masę umieszczamy w misce i dodajemy resztę produktów, czyli: mąkę, proszek do pieczenia, przyprawy i jajka.
- W tym momencie należy dokładnie ugnieść ciasto. Jest to najtrudniejszy moment w całej zabawie. Od tego jak dobrze wgnieciemy ciasto, zależy jakość ciastek.
- Porządnie zagniecione ciasto musimy teraz odstawić pod przykryciem na dobre dwie godziny.
- Następnie zaopatrujemy się w wałek i wałkujemy ciasto (dzieciaki uwielbiają tą część przygotowania pierników).
- Rozwałkowane ciasto powinno mieś jakieś pół centymetra grubości.
- W kolejnym kroku, przy pomocy foremek o przeróżnych kształtach, wycinamy poszczególne ciasteczka i układamy na blasze wyłożonej papierem do pieczenia.
- Gdy blacha jest pełna wkładamy ją do rozgrzanego do 180 stopni pieca i pieczemy przez około 15 minut.
Po wyjęciu z pieca, pierwsze ciastka można bez wyrzutów sumienia zjeść w nagrodę za naszą pracę. Resztę wypieków chowamy do szczelnego pudełka i odstawiamy. Pierniki najlepiej smakują po kilku dniach leżakowania.
Efekt końcowy naszych starań zależy oczywiście nie tylko od przepisu, ale przedeszystkim od tego jak dobrze wykonamy naszą pracę.
Wypiekanie pierników jest doskonałą zabawą edukacyjną dla dzieci. Zajęcie to rozwija wyobraźnię i pozwala zrozumieć w jaki sposób pożywienie trafia na nasze stoły.
Gorąco zachęcamy do zabawy z piernikami przy najbliższej nadążającej się okazji, a wyniki Waszej zabawy z wielką przyjemnością obejrzymy w komentarzach na Facebooku, pod naszym artykułem.
Lukier na pierniki
Lukier do dekoracji pierników wykonujemy z białka jaja kurzego wymieszanego z cukrem pudrem. Cukru należy dodawać ostrożnie do czasu aż konsystencja lukru będzie odpowiednio gęsta. Do barwienia lukru można użyć specjalnych barwników lub wykorzystać naturalne barwniki, jak np. sok z buraków.
Ciekawostki i informacje o piernikach
- Najstarsze przepisy na pierniki pochodzą ze starożytności. W owych czasach ciastka te nazywano miodownikami z pieprzem.
- Do Europy pierniki trafiły w średniowieczu razem z nowymi smakami w postaci nieznanych wcześniej przypraw.
- Pierwsze ślady mówiące o piernikach w Europie, pochodzą z klasztornych zapisów, które opowiadają o plackach z miodu i ostrych przypraw.
- Jedna z legend głosi, że ciasto na piernik powstało przez przypadek. Nieostrożny kuchcik wsypał do ciasta czarny pieprz i chcąc ukryć pomyłkę wsadził je do pieca. Po wyjęciu okazało się, że nie tylko nie dostał bury, ale wręcz przeciwnie, właściciel piekarni uznał, że pieprz i mód to ciekawe połączenie.
- Polska nazwa piernik pochodzi od słowa pierny. Oddaje ona dobrze charakter tych ciastek ze względu na pikantne przyprawy i aromatyczne korzenie, które wykorzystuje się w ich produkcji.
- W średniowieczu pierniki na stole świadczyły o bogactwie i wysokim statusie.
- Do dziś Niemcy sprzeczają się z Holendrami o to gdzie w Europie powstawały pierwsze pierniki.
- Najbardziej znanymi miejscami w Europie, gdzie powstawały pierniki był Toruń, Norymberga, Bazylea i Salzburg.
- Każdy mistrz piernika pilnie strzegł swojego przepisu na ciasto. Często przechodził on z ojca na syna i jedynie najbardziej zaufani pracownicy mieli dostęp do wiedzy szefa.
- W pewnym monecie historii Toruń konkurował z innym piernikarskim miastem, jakim była Norymberga. Oba miasta prześcigały się w wypiekaniu ciastek o coraz to głębszym smaku. Pojawiały się również nowe kształty ciastek, a wyrabiający formy dla piekarzy, byli jednymi z lepiej opłacanych artystów.
- Pierniki kojarzą nam się ze Bożym Narodzeniem, pomimo, ze dostępne są w sprzedaży cały rok.
- Najbardziej znanymi polskimi piernikami są katarzynki. Wypieka się je od średniowiecza aż do dziś w Toruniu.
