Burze w Polsce zdarzają się coraz częściej i są coraz bardziej intensywne. To gwałtowne zjawisko atmosferyczne, które kiedyś miło było poobserwować, dzisiaj przyprawia o gęsią skórkę.
Co zrobić, by uchronić się przed niszczycielską siłą nawałnicy? Gdzie się ukryć, gdy burza złapie nas podczas wycieczki w terenie? Jak pomóc osobie, która została trafiona piorunem? Na te i wiele innych pytań postaramy się odpowiedzieć w dzisiejszym poradniku, który mamy nadzieję, że w sytuacji zagrożenia pozwoli Wam uniknąć niebezpieczeństwa.
Jak powstaje burza i wyładowanie
W dawnych czasach burza była oznaką wściekłości bogów. Piorunami ciskał grecki Zeus, nordycki Thor i nasz słowiański Perun. Dla ludzi, którzy nie znali podstaw fizyki, było to jedyne możliwe wytłumaczenie tego zjawiska. Ciekawą legendę na temat powstania burzy można usłyszeć w Kambodży.
Tam odpowiedzialnym za grzmoty i błyskawice, jest olbrzym Reama zawzięcie ścigający w niebiosach boginię Moni Mekhale. Całe szczęście z biegiem lat wnikliwi obserwatorzy praw natury zrozumieli w jaki sposób powstaje to niezwykłe zjawisko.
Dzięki badaczom wiemy, że burza to zjawisko powstałe na skutek ścierania się ciepłej i zimnej masy powietrza. Czym większa jest ta różnica w temperaturze, tym gwałtowniejsza czeka nas nawałnica. Na skutek tarcia pomiędzy kryształkami lodu i wody wewnątrz chmury powstaje ładunek elektryczny. Po osiągnięciu masy krytycznej następuje gwałtowne rozładowanie w postaci pioruna. Bardziej wnikliwym czytelnikom polecam ten artykuł, który bardziej szczegółowo opisuje to zjawisko.
Zachowanie w czasie burzy – zasady bezpieczeństwa, które mogą uratować życie
No właśnie. O czym pamiętać gdy zaskoczy nas burza, a nie mamy się gdzie ukryć? Przecież nie zawsze mamy ten komfort, że ukrywany się w domu z piorunochronem, gdzie ryzyko porażenia jest znikome. O tym by nie chronić się przed burzą stając pod drzewem, to wiedzą już przedszkolaki. Jednak co zrobić, gdy jesteśmy w środku lasu otoczeni drzewami, pływamy jachtem po jeziorze, czy pędzimy rowerowymi szlakami?
Co więcej, zagrożenia jakie niesie za sobą burza, to nie tylko rażenie piorunem. Jak ogromna jest moc nawałnicy przekonaliśmy się wszyscy w 2017 roku, kiedy przez trzy województwa przetoczyła się niszczycielska siła. Sam obserwowałem, z bezpiecznego miejsca, smaganą wiatrem ogromną brzozę, której czubek kłaniał się nisko potężnemu żywiołowi.
Trzaski walących się wokół dachów, pękających jak zapałki grubych pni i zacinający poziomo deszcz to obraz, który pozostanie ze mną na zawsze.
Uciec przed nawałnicą jest niezwykle ciężko, a tym bardziej, gdy masz pecha znajdować się w lesie. Chwile grozy jakie przeżyli harcerze obozujący niedaleko mojego miejsca zamieszkania, na pewno są nie do opisania. Widząc dzień później skutki kataklizmu, zastanawiałem się co ja bym zrobił na ich miejscu. To, że zginęły tam tylko dwie osoby graniczy wręcz z cudem.
Co więc zrobić, gdy niebo wali nam się na głowę?
Co robić w czasie burzy, by zminimalizować niebezpieczeństwo
- Idąc do lasu, w góry czy na inną wyprawę, miej naładowany telefon. Daje to nadzieję, ze zostaniesz poinformowany o niebezpieczeństwie, rządowym alertem bezpieczeństwa (RCB). Nie zlekceważ go! Kilkanaście alertów może być wyolbrzymionych, ale to nie oznacza, że wszystkie takie będą.
- Gdy już zaskoczy Cię burza, nie wpadaj w panikę. Ta jest zawsze złym doradcą. Jeżeli jest możliwość to natychmiast opuść las, zejdź z góry, wyjdź z wody i poszukaj schronienia.
- Jeżeli nie masz możliwości znalezienia schronienia, bo jesteś w środku lasu i otaczają Cię drzewa, to szukaj „młodników”. Pioruny zazwyczaj trafiają w najwyższy punkt okolicy. Schronienie się pośród małych drzew eliminuje też ryzyko związane z przygnieceniem łamiącymi się konarami.
- Jeżeli nie masz innej możliwości, to wyszukaj zagłębienie w terenie i kucnij na złączonych stopach. Uwaga! Nigdy nie kładź się na ziemi, nie biegnij, ani nie stawaj w rozkroku. Jeżeli jesteście większą grupą, pamiętajcie by się rozproszyć. Zachowajcie odległość od siebie minimum 3 metrów.
- W czasie burzy „pozbądź” się metalowych rzeczy. Pozostaw rower, klucze inne „przewodniki” w bezpiecznej odległości minimum 3 metrów.
- Jeżeli burza zaskoczyła Cię podczas łowienia ryb, to natychmiast odłóż w bezpiecznej odległości wędkę. Materiał z jakiego jest wykonana jest doskonałym przewodnikiem, który zwiększa ryzyko porażenia.
- Pływanie czy brodzenie w czasie burzy to zły pomysł! Natychmiast wyjdź z wody! Śmiertelne porażenie może nastąpić w odległości nawet 10 metrów od miejsca gdzie uderzyła błyskawica.
- Najlepszym schronieniem w czasie burzy jest samochód. Działa on na zasadzie klatki Faradaya. Należy jednak pamiętać, by nie parkować w pobliży drzew i słupów.
- Mitem jest twierdzenie, że nie można używać telefonu w czasie burzy. Polski Komitet Ochrony Odgromowej i Łowcy Burz wydali opinię, w której udowadniają, że telefon nie ściąga piorunów. Należy jednak pamiętać, że przewodniki, które mają kontakt z ciałem (monety, łańcuszki, telefony) w razie porażenia mogą powodować dodatkowe poparzenia.
Pierwsza pomoc osobie rażonej piorunem
- W każdej sytuacji niesienia pomocy poszkodowanym najpierw upewnij się, czy Tobie nic nie grozi. Nie warto ryzykować tego, że ratujący za moment sam będzie potrzebował pomocy.
- Jeżeli masz możliwość to zadzwoń na numer alarmowy 112. Dokładnie odpowiadaj na pytania dyspozytora i nie rozłączaj się, dopóki ten nie potwierdzi przyjęcia zgłoszenia.
- Przystąp do oględzin poszkodowanego. Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny (nie reaguje na zadawane pytania i dotyk) sprawdź jego funkcje życiowe. Połóż rękę na klatce piersiowej i przytknij ucho do ust i nosa. Jeżeli przez 10 sekund nie wyczujesz co najmniej dwóch prawidłowych oddechów (nie słyszysz szmerów, nie widzisz i nie czujesz ruchów klatki piersiowej) to natychmiast przystąp do reanimacji. Kontynuuj ją do momentu odzyskania przez porażonego funkcji życiowych, lub do przyjazdu pomocy medycznej. Uwaga! Dotknięcie osoby porażonej piorunem nie jest niebezpieczne!
- Jeżeli poszkodowana osoba jest przytomna to staraj się ją uspokoić. O ile to nie jest konieczne (nie potrzeba udzielać pomocy) to nie ruszaj jej – istnieje ryzyko, że doszło do uszkodzenia kręgów szyjnych.
- Następnie okryj ją w celu zapewnienia ciepła. Staraj się nie odchodzić od poszkodowanego, zapewniając mu wsparcie psychiczne do momentu przybycia pomocy.
Kilka ciekawostek na temat burz i piorunów
- Średniej wielkości błyskawica wytwarza energię około 140 kWh. Wystarczyła by ona na rozświetlenie 100 W żarówki przez okres 2 miesięcy.
- Wyraźnym sygnałem, że do uderzenia błyskawicy pozostało kilka sekund, są stające dęba włosy. Odpowiedzialne za ten efekt są ładunki elektryczne w powietrzu. Tu już nie ma czasu na ucieczkę. Kucnij szybko ze złączonymi nogami!Zeus wyraźnie nie lubił Waltera Summerforda. Mężczyzna za życia został trafiony błyskawicą trzykrotnie. Co ciekawe, bóg piorunów, nie odpuścił mu nawet po śmierci i gdy ten spokojnie leżał dwa metry pod ziemią, trzasnął z całą mocą w jego nagrobek.
- Walter jednak nie był rekordzistą. Olbrzymi talent do przyciągania wyładowań atmosferycznych miał strażnik leśny Roy Sullivan, który został rażony siedmiokrotnie. Roy dopiero po czwartym porażeniu, doszedł do wniosku, że musi na nim ciążyć jakaś klątwa.
- Pierwszą osobą, która postanowiła sprowadzić na ziemię piorun kontrolowany był Benjamin Franklin. Udało mu się to 15 czerwca 1752 roku. Wtedy nadano mu przydomek tego, który niebiosom wydarł pioruny, a berło tyranom.
- Pierwszy piorunochron także był dziełem obserwacji Benjamina Franklina. Jak wielkie kontrowersje wśród ciemnego ludu wywołał ten wynalazek niech świadczy fakt, że kościół okrzyknął go „heretycką żerdzią”, która przeciwstawia się woli boskiej.
- Pierwsza instalacja odgromowa w Polsce powstała w 1777 roku. Wyposażony został w nią Zamek Królewski w Warszawie.
- Do niedawna jedną z nierozwiązanych zagadek był piorun kulisty. Naukowcy wyjaśnili powstawanie tego zjawiska dopiero w 2019 roku.
Przydatne linki
Ciekawa mapa z ostrzeżeniami w czasie rzeczywistym o nadciągających burzach.
Dynamiczna mapa burzowa.
