Święto Zmarłych, zaduszki czy też Wszystkich Świętych są bardzo ważną częścią naszej kultury. Pomagają pamiętać o tych, których kochaliśmy, a którzy odeszli przed nami.

Śmierć towarzyszy nam od samego początku świata. Wszystko co rodzi się w końcu dociera do kresy swojej drogi, by zrobić miejsce dla kolejnych pokoleń. Koło życia obraca się raz za razem, tak było jest i zawsze będzie.

Śmierć w dzisiejszej kulturze


Śmierć jest tematem, którego unikamy. W naszej, Europejskiej kulturze umieranie odsuwa się na bliżej nieokreśloną przyszłość, starając się nie myśleć o konieczności odejścia z tego łez padołu.

Sytuacja zmienia się, gdy to smutne wydarzenie dotyka nas osobiście lub kogoś z najbliższych. Okazuje się wówczas, że strasznie trudno jest poradzić sobie z tragedią nieodwracalności śmierci. Ostatecznie jedyne co nam pozostaje, to pamięć po ukochanych zmarłych.

Śmierć w dawnych czasach


By zmniejszyć strach przed śmiercią i utratą najbliższych, ludzie od zarania dziejów wymyślali niezwykłe scenariusze, mające wyjaśnić to, co dzieje się z nami po śmierci. Na przestrzeni tysiącleci pojawiały się w wierzeniach i legendach niezwykłe krainy i niemal baśniowe miejsca, w których dusze przodków robiły to, o czym żyjący mogli jedynie pomarzyć.

Indianie amerykańscy po śmierci odchodzili do krainy wiecznych łowów, gdzie bez końca ganiali za ogromnymi stadami bawołów, a skandynawscy wojownicy wędrowali do pełnej bohaterów Walhalli.

Droga do Nawii
Według wierzeń dawnych Słowian, droga do Nawii, krainy wiecznej szczęśliwości wiodła przez podziemne tunele.

Również nasi przodkowie mieli własną krainę zmarłych, do której przenosili się, gdy skończył się ich czas na ziemi. Miejsce to nazywano Nawii, a pogrzeb traktowany był bardziej jako rozrywka niż chwila smutku. W końcu wszyscy, prędzej czy później, mieli spotkać się w zaświatach.

Święto zmarłych jako pamięć o tych, którzy odeszli


Nie ważne jak traktowano śmierć i umieranie na przełomie wieków. Ostatecznie wszystkie dawne ludy, a także my obecnie chcemy pamiętać ludzi, których kochaliśmy, a którzy zmarli przed nami. I to bez względu na naszą wiarę czy poglądy. W końcu ludzie żyją tak długo, jak żyje pamięć o nich.

Chrześcijańskie Zaduszki i Święto Zmarłych


W Kościele Katolickim na początku listopady, gdy przypada Święto Zmarłych, wierni spotykają się w kościołach lub na mszach organizowanych bezpośrednio na cmentarzach, gdzie wspomina się tych, którzy odeszli z tego świata.

Dzień ten ma przypomnieć o obecności świętych, życiu wiecznym oraz o zmartwychwstaniu. Przede wszystkim jednak ma wzmacniać wiarę w skuteczność modlitwy wstawienniczej.

Świece na grobach w Dniu Zmarłych
Palenie świec na grobach krewnych wiąże się ze starymi i odległymi ceremoniami.

Na grobach pali się znicze i świece. Zwyczaj ten pochodzi z dawnych czasów, gdy podczas Dziadów palono we wsiach ogniska. Miały one pomóc duchom przodków trafić do domu, a także odstraszyć nieproszonych gości. Dzisiaj świece przede wszystkim symbolizują pamięć o zmarłych i wprowadzają nas w stan zadumy i melancholii.

Święto Zmarłych czy Wszystkich Świętych


Na przestrzeni wieków, podczas mieszania się starych świąt z nową kulturą, pojawiły się dwie nazwy, które opisują dokładnie to samo święto, lecz celebrują  pamięć po różnych zmarłych.

Dzień Wszystkich Świętych przypada w Kościele Katolickim na 1 listopada. Jest to dzień wspomnień o wszystkich tych, którzy po śmierci poszli do nieba. Jak wiadomo wszyscy święci to osoby zmarłe, lecz nie wszyscy zmarli to święci. Tych ostatnich wspominamy, zgodnie z pradawnym kalendarzem, dnia 2 listopada. Myślimy wówczas o najbliższych, przyjaciołach, osobach zasłużonych i ważnych dla nas bez względu na kontekst religijny. Dzień ten w kościele nazywany jest zaduszkami.

Chrześcijańskie Święto Zmarłych i jego pochodzenie


Pierwsze wzmianki o Święcie Zmarłych pojawiają się w zapiskach jednego z opatów klasztoru benedyktyńskiego we Francji, a było to w roku 998. Mnich pisał, że ustalono dzień modlitw za zmarłych braci dnia 2 listopada, gdyż podobne, pogańskie święto obchodzą okoliczni chłopi. Wybieg ten miał za zadanie przyciągnąć ludzi do obrzędów kościelnych i porzucenie starych bezbożnych praktyk.

W następnych latach zwyczaj ten przejęły inne zakony. Do Polski Święto Zmarłych trafiło w wieku XII za sprawą braci cystersów. Wzmianki o tym można odnaleźć w księgach dawnego klasztoru, stojącego w Lądzie, obecnym opactwie salezjanów w województwie wielkopolskim.

Dzień Zmarłych na stałe zagościł w kalendarzu katolickim w roku 1311. Stolica Apostolska wprowadziła to święto do liturgii rzymskiej i w przeciągu kilkudziesięciu lat upowszechniło się ono na terenie całego Kościoła Katolickiego.

Święto zmarłych w innych częściach świata


Święta na cześć zmarłych pojawiają się we wszystkich kulturach. Są one często zupełnie dla nas niezrozumiała, a czasami wręcz przerażające.

Szwecja i święto Allerheiligen


Szwecja jest niechlubnym przykładem tego, jak nowe, medialne tradycje wypierają stare ceremonie. W dawnych czasach ważnym świętem w Szwecji było Święto Zmarłych zwane Allereiligen. Dziś niestety prawie zupełnie o nim zapomniano, a zastąpił je Halloween w najgorszym, amerykańskim wydaniu.

Święto Zmarłych na Filipinach


Obchody Święta Zmarłych na Filipinach nie różnią się wiele od tych, jakie celebrujemy w Polsce. Zmarłych wspomina się 2 listopada podczas spotkań na cmentarzach.

Święto Zmarłych na Filipinach
Filipińczycy podobnie do nas, Święto Zmarłych spędzają na cmentarzach.

Żyjący krewni spędzają całą noc na grobach bliskich, jedząc, pijąc czy nawet grając w karty. Groby zdobi się świecami, maluje je w żywe kolory czy przystraja balonami i wstążkami.

Święto Zmarłych w Ameryce Środkowej


Tutaj Święto Zmarłych wyglądają zupełnie inaczej. W Nikaragui oraz części Hondurasu i Kostaryki nikt się nie stroi, a także nie pali się świec na grobach. Krewni wieczorem zbierają się na cmentarzu i kładą spać ze zmarłymi. Tutejsze Święto Zmarłych jest ciche i spokojne.

Święto zmarłych w Meksyku


Zupełnie inaczej jest w Meksyku. Tam zmarłych czci się huczną zabawą, tańcami i kolorową fiestą. Ulice pełne są sprzedawców cukierków, kwiatów, figurek świętych czy kościotrupów. Ludzie noszą na groby wieńce w kształcie gitar czy mandolin, śpiewają i tańczą.

Święto zmarłych w Meksyku
Święto Zmarłych w Meksyku jest barwne, wesołe i huczne.

Meksykanie uznali śmierć za coś naturalnego i starają się oswoić z nią już małe dzieci. Figurki szkieletów czy Świętej Śmierci – Santa Muerte, są dosłownie wszędzie.

Qingming Jie chińskie Święto Zmarłych


Kultura Chin jest zupełnie różna od naszej, zatem również i zmarłych czci się tam w zupełnie odmienny sposób.

Święto Zmarłych przypada w okolicach naszych Świąt Wielkanocnych. Związane jest ono przede wszystkim z kultem przodków, ale również wiąże się z końcem zimy i początkiem wiosny, która w państwie środka uznawana jest za okres początku życia.

Święto Zmarłych w Chinach
Chińczycy swoje Święto Zmarłych celebrują w świątyniach, paląc świece i wspominając tych, którzy odeszli.

W całych Chinach przez trzy dni ludzie nie chodzą do pracy. Chińczycy rzadko obecnie mieszkają w miejscu pochodzenia i dojazd na groby bliskich wymaga czasu.

W dniu Qingming Jie całe rodziny spotykają się przy grobach krewnych. Jedzą tam wspólne posiłki i palą świeci oraz kadzidełka. Na cmentarzach panuje atmosfera zadumy i wzniosłości. Ludzie często kłaniają się w stronę grobów, by dusze przodków czuły się pamiętane i szanowane. Ma to przekonać je do duchowego wsparcia krewnych i nieprześladowania żyjących.

W Chińskiej kulturze śmierć jest jedynie przejściem z jednego życia w inne. Dusze zmarłych odczuwają takie same potrzeby jak żywi. Bywają głodne i zmęczone, a także radosne, złe i smutne. Skomplikowane rytuały mają za zadanie poprawić duchom ich los w zaświatach.

Święto Zmarłych w Kambodży Pchum Ben


Khmerowie zamieszkujący Kambodżę mają bardzo bogate rytuały poświęcone przodkom. W czasie Święta Zmarłych, zwanego tam Pchum Ben, ludzie spotykają się w świątyniach i kaplicach, by wspominać najbliższych którzy odeszli. Podczas takich spotkań, zmarłym przekazuje się drobne prezenty w postaci rzeczy, które lubili i szanowali.

Święto Zmarłych w Kambodży
W Kambodży podczas Święta Zmarłych wystawia się sztuki i tradycyjne przedstawienia.

Po zakończeniu oficjalnych ceremonii w świątyniach ludzie bawią się na ulicach miast i wsi. Popularne jest urządzanie zawodów sportowych takich, jak biegi czy zapasy. W niektórych częściach Kambodży urządza się bezkrwawe rodeo jak również występy artystów przedstawiających tradycyjne tańce.

Malezja i święto Ari Muyang


Malezyjczycy czczą swoich zmarłych poprzez taniec i zabawę. Przez cały dzień trwania Ari Muyang, odświętnie ubrane kobiety tańczą, a szamani i najstarsi mieszkańcy wiosek odprawiają przeróżne ceremonie, mające pozyskać przychylność zmarłych przodków.

Indie i święto Pitru Paksha


Pitru Paksha to Święto Zmarłych w Indiach. Według starej hinduskiej tradycji, zmarłych czci się do siódmego pokolenia wstecz. Dusze tych, którzy wcześniej odeszli są już samodzielne i rozpoczęły nową drogę, w której żyjący nie mogą im pomóc.

Hindusi podczas Święta Zmarłych odbywają ceremonialne kąpiele
Hindusi odbywają ceremonialne kąpiele, podczas których wspominają i modlą się za zmarłych.

W dniu Święta Zmarłych rodziny spotykają się nad brzegami rzek, jezior czy stawów i dokonują rytualnych kąpieli, podczas których modlą się za zmarłych. Po zakończeniu ceremonii w wodzie wszyscy spotykają się na ucztach i zabawach.

Halloween – Święto Zmarłych po amerykańsku


Halloween utożsamiany jest z Amerykańską popkulturą. Nie jest to do końca prawda. Oczywiście to Amerykanie rozpowszechnili tradycję biegania po ulicach, w przeróżnych strojach i stukania do drzwi z żądaniem łakoci i upominków.

Halloween - Najbardziej rozpoznawalne Święto Zmarłych na świecie
Halloween jest Świętem Zmarłych w wydaniu amerykańskim. Jego popularność dorównuje takim świętom jak Boże Narodzenie.

Jednak zwyczaj przebierania się w dniu Święta Zmarłych i odwiedzania ludzi w domach, jest bardzo stary i pochodzi z pogańskich czasów. Celtowie zamieszkujący Wielką Brytanię i Irlandię, czcili zmarłych w podobny sposób już tysiące lat temu. Nazwa Halloween wywodzi się od słów All Hallow Eve, co w tłumaczeniu oznacza — Wigilię Wszystkich Świętych.

Święto O-bon Japońskie Dziady


Japończycy Święto Zmarłych Przodków obchodzą w sierpniu. Podobnie jak to miało miejsce w wierzeniach dawnych Słowian, Japończycy wierzą, że zmarli odwiedzają ich fizycznie. Podział duchów, które zjawiają się na ziemi podczas święta, jest jednak nieco bardziej skomplikowany.

Istnieją trzy podstawowe grupy duchów:

  • Przodkowie — przychylni żyjącym.
  • Zmarli tragicznie – Niespokojne dusze pragnące pomocy.
  • Gaki – Głodne duchy, które mogą być niebezpieczne.

W czasie święta O-bon rodziny spotykają się w domach po to, by obcować się z duchami. Następnie obrzędy przenoszą się do świątyń buddyjskich, gdzie składa się ofiary dla duchów Gaki.

Ciekawym zwyczajem jest specjalny taniec bon-odori. Ludzie ubrani w tradycyjne kimona tańczą wieczorem w ogrodach i przed domami. Miejsce tańca ma być tym punktem, w którym nasz świat łączy się ze światem duchowym.         

Święto zmarłych i pogrzeby na Bali


Bali jest niezwykłą wyspą, na której śmierć jest głęboko związana z kulturą Balijczyków. Podobnie jak przy innych wydarzeniach, Święto Zmarłych przeplata się tam z rozrywką i zabawą.

Święto Zmarłych na Bali
Podczas Święta Zmarłych na Bali ludzie spotykają się na barwnych procesjach.

Głównym punktem każdego pogrzebu jest rytuał palenia zwłok. Balijczycy wierzą, że dzięki temu pomagają duszy uwolnić się z brudnego, niegodnego ciała i przejść do kolejnego etapu. Na Bali wierzy się w reinkarnację, a więc dusza zmarłego po opuszczeniu ciała powraca na ziemię w innym ciele, niekoniecznie ludzkim.

Na Bali, gdzie co drugi budynek jest świątynią lub kaplicą, a w każdym bądź razie tak wygląda, uważa się, że pogrzeb jest nie tylko dla tych, którzy odeszli, bogów czy demonów, ale także dla żywych. Ceremonie pogrzebowe kończą się zatem huczną zabawą i tańcami.

Pogrzeb i cała jego oprawa jest bardzo kosztowna i skrupulatnie przygotowana. Te bardziej rozbudowane ceremonie przypominają przedstawienia teatralne.

Święto Nyepi  – Dzień Ciszy na Bali


Święto Zmarłych na Bali różnie się zupełnie od naszych tradycji. Balijczycy wierzą, że w dniu, w którym duchy pojawiają się na ziemi, żywi są w ogromnym niebezpieczeństwie.

Duchy i demony podczas Święta Zmarłych na Bali
Duchy i demony na Bali mają ogromną moc i budzą przerażenie w mieszkańcach wyspy.

Z tej też przyczyny w święto Nyepi cała wyspa pustoszeje i zalega na niej grobowa cisza. Zabronione jest wychodzenie z domów, palenie świateł czy używanie elektryczności. Nie działają banki, restauracje ani sklepy. Hotele przestają przyjmować gości, na lotniskach nie lądują samoloty i nawet policja nie pojawia się na ulicach. Wszystko po to, by złe demony nie odnalazły żywych mieszkańców wyspy i nie zrobiły im krzywdy.

Główne ceremonie poświęcone zmarłym odbywają się dzień przed świętem Nyepi. Do świątyń zanosi się dary w postaci jedzenia i picia. Odświętnie ubrani mieszkańcy wiosek i miast urządzają barwne parady, podczas których noszą ogromne figury demonów nazywane Ogoh-ogoh.

Wyspa Sulawesi w Indonezji


Na wyspie Sulawesi w Indonezji odbywają się najdziwniejsze ceremonie pogrzebowe, z jakimi można się dziś zetknąć.

Rodziny zmarłych osób opiekują się nimi jeszcze przez rok od dnia śmierci, dokładnie tak jak za życia. Zwłoki zostają spreparowane i zmumifikowane. Następnie myje się je i ubiera. Czynności te powtarza się codziennie, dokładnie tak, jak robiono to za życia. Co więcej, zmarłych zabiera się na wycieczki czy na rodzinne imprezy.

Zmarli na wyspie Sulawesi w Indonezji
Na wyspie Sulawesi w Indonezji zmarli nie opuszczają bliskich i to dosłownie.

Podróżujących przez wyspę nie dziwią trupy siedzące przed wiejską chatą z filiżanką kawy na kolanach czy z ulubioną gazetą w ręku. Po roku zmarli trafiają do grobu, z którego jednak zostają wyjęci w kolejną rocznicę śmierci.


Jak widać, na całym świecie śmierć ma swoje święta. Jedni traktują ją z powagą inni z uśmiechem, lecz zawsze najważniejsi są zmarli oraz pamięć o nich.