Święta Bożego Narodzenia w Niemczech, podobnie jak w Polsce, są kolorowe i bardzo rodzinne. Również symbole Bożego Narodzenia nie różnią się zbytnio od tych, jakie znamy w kraju. Nie powinno to dziwić, gdyż większość tradycji bożonarodzeniowych zaczerpnęliśmy właśnie od Niemców.
Boże Narodzenie i niemiecka różnorodność
Pomimo wielu podobieństw i zbliżonych bożonarodzeniowych tradycji, nasi zachodni sąsiedzi posiadają szereg własnych, zupełnie u nas nieznanych zwyczajów.
Różnice, pomiędzy świątecznymi tradycjami w Polsce i Niemczech, wynikają przede wszystkim z tego, że niemieckie społeczeństwo dzieli się na kilka chrześcijańskich odłamów. Dzięki temu, że każde z wyznań nieco inaczej traktuje Boże Narodzenie, świąteczny okres w Niemczech jest różnorodny, barwny i wydaje się przez to bardzo ciekawy.
Oczywiście Boże Narodzenie to bardzo rodzinne święto i wyłącznie od zaangażowania tejże rodziny zależy, w jaki sposób zorganizowana będzie zabawa.
Wielkie miasta, w których jak w gigantycznym tyglu mieszają się różne kultury i zwyczaje, Boże Narodzenie wygląda podobnie, bez względu na to, gdzie jesteśmy. Berlin, Warszawa czy Praga wystrojone są w choinki i tysiące lampek, a po ulicach przemykają przebrani w czerwone surduty Mikołajowie.
Prawdziwe różnice zaczynają się na prowincji, gdzie w niewielkich miasteczkach i wsiach wciąż żywe są dawne tradycje, wierzenia, i zwyczaje.
Przygotowania do świąt w Niemczech
Przygotowania do świąt w niemieckich domach rozpoczynają się z pierwszym dniem adwentu. To wówczas gospodynie zaczynają myśleć o tym, jak należy wyszykować dom, jakie potrawy pojawią się na stole, a także kto weźmie w nich udział.
Adwent ważna część świątecznej tradycji w Niemczech der Advent
Niektórzy Niemcy uważają, że to właśnie czas adwentu jest najważniejszym okresem związanym ze Świętami Bożego Narodzenia. Jest to wszak okres oczekiwania na jedno z najważniejszych wydarzeń w chrześcijańskim świecie.
Dlatego też pierwsza adwentowa niedziela jest świętem samym w sobie. Rodzina spotyka się, by wspólnie przygotować bożonarodzeniowe ozdoby, wręczyć sobie adwentowe kalendarze, które od tej chwili odliczać będą dni, jakie pozostały do wigilii.
W niektórych Niemieckich landach całe rodziny wyplatają w tym dniu adwentowe wianki. Są one zrobione z gałązek jodłowych albo świerkowych. W tak przygotowane wianki wplata się wstążki, najczęściej w kolorze fioletu, który symbolizuje pamięć o przeszłości, a zieleń gałązek nadzieję na przyszłość.
Także dzieci otrzymują własne adwentowe kalendarze w postaci domu pełnego okien. W małych okienkach lub woreczkach, symbolizujących kolejne dni adwentu, ukrywa się czekoladki, które maluchy mogą bezkarnie zjadać każdego ranka.
Innym adwentowym zwyczajem pochodzącym z południa Niemiec jest zapalanie świecy w każdą niedzielę adwentu. Gdy palą się cztery, jest to znak, że Boże Narodzenie jest tuż-tuż.
W oknach domów zawiesza się świecące ozdoby, często wykonane własnoręcznie z papieru i zielonych gałązek.
Świąteczna Choinka – Niemiecki symbol Bożego Narodzenia
Jak już pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów, zwyczaj strojenia świątecznej choinki wywodzi się właśnie z Niemiec.
Uważa się, że niemiecka Nadrenia jest miejscem narodzin zwyczaju przystrajania bożonarodzeniowego drzewka. Pierwsze wzmianki o tym wydarzeniu, pojawiają się w starych zapiskach z XV wieku w jednym z tamtejszych klasztorów.
Świerk, według jednej z niemieckich legend, miał pojawić się na świecie wraz z narodzinami Jezusa. Od tego czasu stał się on symbolem życia i nadziei. W wigilijnej, niemieckiej tradycji nie może zabraknąć pod choinką szopki zwaną krippe, ze wszystkimi biblijnymi postaciami.
Świąteczne kiermasze i jarmarki w niemieckich miastach Weihnachtsmärkte
Podobnie jak choinka, tak i świąteczne jarmarki, które dziś pojawiają się już w całej Europie, swoje początki mają w Niemczech.
Na świątecznych jarmarkach można kupić wszystko to, co związane jest ze Świętami. Na straganach znajdziecie zatem świąteczne ozdoby, prezenty, słodycze czy tradycyjne wypieki. Popołudniami grzeje się tam także tradycyjny grzaniec zwany Glühwein. Przepis na tradycyjne grzane wino znajdziecie w jednym z naszych poprzednich wpisów.
Kolejną nieodłączną rzeczą na niemieckich straganach są bożonarodzeniowe potrawy i wypieki. Można tam spróbować słynnych pierniczków – Pfefferkuchen. Są bardzo dobre, no i okres świąteczny jest jedynym, w którym można je spotkać.
Największy kiermasz w Niemczech rozstawiany jest w Berlinie na placu przed kościołem św. Panienki. Niewiele mniejszy i mogący pochwalić się wielowiekową tradycją jest świąteczny jarmark w Monachium.
Wigilia w Niemczech Heiligabend
To właśnie wigilia jest tym punktem Świąt Bożego Narodzenia, który różni się od tego celebrowanego w Polsce. Jako że Jezus, według tradycji, urodził się 25 grudnia, wigilia nie jest specjalnie celebrowana no i nie jest postna.
Słowo wigilia pochodzi od łacińskiego słowa vigilia. Oznacza ono czuwanie lub nocną straż. Taka właśnie jest wigilia w Niemczech. Ludzi pełnią straż w swoich domach, czekając na przyjście zbawiciela 25 grudnia.
Co za tym idzie, pierwsza gwiazdka na niebie wcale nie zwiastuje narodzin Jezusa. Czy zatem popełnialiśmy błąd, świętując narodziny Jezusa przy wigilijnym stole? Oczywiście, że nie. To tylko inna tradycja i różne ceremonie. Wiemy przecież, że tak naprawdę Jezus nawet nie urodził się zimą.
Niemcy lubią śpiewać kolędy i chętnie wybierają się całymi rodzinami na pasterkę. Co ciekawe, wielu niewierzących Niemców spędza wigilie w kościele, tłumacząc to tym, że tak każe tradycja i dobry obyczaj.
Wigilia na niemieckim stole
Stół wigilijny w Niemczech nie jest tak wystawny, jak ten w Polsce. Nie ma tu 12 potraw, nie ma dodatkowego talerzyka dla zbłąkanego wędrowca no i nikt nie dzieli się opłatkiem. Te tradycje należą tylko i wyłącznie do nas.
Jednym z niemieckich, wigilijnych zwyczajów jest chowanie pod talerzykiem drobnej monety, która noszona przez obdarowanego w portfelu ma przynieść dostatek w kolejnym roku.
Wieczerze wigilijne w Niemczech są dużo skromniejsze niż nasze, lecz nie są postne. Na niemieckich stołach królują sałatki ziemniaczane, kiełbasa, dania rybne i trochę ciasta. Stare tradycje mówią o 9 potrawach, ale najczęściej jest ich zaledwie kilka i są to ulubione przysmaki domowników. Często kończy się na sałatce ziemniaczanej i kiełbasie albo parówkach.
W wigilijny wieczór dzieciaki dostają zgodę na jedzenie słodyczy. Wcześniej przygotowuje się dla nich talerze lub miski wypełnione suszonymi owocami, karmelem i czekoladą. No i w końcu prezenty, na które niemieckie dzieci czekają z taką samą niecierpliwością jak wszystkie inne na całym świecie. Tutaj ustawia się je nie pod choinką jak u nas, ale na głównym stole.
Jednak nim domownicy zabiorą się za otwieranie prezentów, wszyscy zbierają się w salonie, by przeczytać, którąś z wigilijnych opowieści.
Pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia w Niemczech Weihnachten
25 grudnia następuje apogeum Świąt Bożego Narodzenia. Dotyczy to samych obchodów, jak i tego, co pojawia się na niemieckich stołach.
W pierwszy dzień Bożego Narodzenia Niemcom dużo bliżej do Anglików niż do nas Polaków. Z nami łączy ich za to to, że podobnie jak my Niemcy lubią dobrze zjeść podczas świąt. Okazji do tego mają co niemiara.
Świąteczny obiad jest bardzo bogaty i wykwintny. Choć Niemcy, jako pragmatycy wybierają dania, które szczególnie lubią, nie opierając się specjalnie na tradycjach. Nikogo więc nie dziwi fakt, że w święta podaje się ich ulubioną kiełbasę i piwo.
Drugi dzień Świąt w Niemczech
Gdy u nas wciąż opychamy się sałatką i bigosem, które zostały z wigilii, Niemcy pałaszują gęsi, kaczki i indyki podawane z ziemniakami.
Szczególnie lubiana jest gęsina. W niemal, w co drugim niemieckim domu podaję się na świąteczny obiad gęś. Co ciekawe szczególnie poszukiwane są ptaki pochodzące z Polski. Mięso polskich gęsi uważa się w Niemczech za dużo smaczniejsze i bardziej naturalne od tych hodowanych lokalnie.
Gęsi i inne mięsa podawane są z ziemniakami i gęstym sosem. Ptaki często są faszerowane kasztanami, owocami czy innym mięsem. Również i z takimi sposobami przyrządzania świątecznych pieczeni spotkaliśmy się w Anglii.
W drugi dzień świąt, gdy my lenimy się, oglądając TV i dojadamy świąteczne smakołyki, Niemcy spędzają czas poza domem. Spacerują w pobliskich parkach, spotykają się w restauracjach lub pubach, a także chętnie wyjeżdżają w popularne miejsca. Dawniej w drugi dzień świąt organizowano uroczyste kuligi lub polowania.
Słodycze świąteczne w Niemczech
Na świąteczny stół trafiają również tradycyjne niemieckie ciasta i wypieki. Gospodynie prześcigają się w przygotowaniu pierniczków lebkuchen o różnych kształtach, którymi następnie wymieniają się dzieciaki z sąsiednich domów. Ci, których ciastka są najbardziej chodliwe, uważają swoje mamy za prawdziwe, kuchenne czarodziejki.
Gdy podczas obiadów króluje mięso, tak desery zostały w całości opanowane przez aromatyczne pierniki, ciężkie bakaliowe wypieki, imbirowe ciastka die Plätzchen no i oczywiście przeróżne drożdżowe strucle Weihnachtsstollen lub Baumkuchen, który przypomina czeskie trdelniki.
Niemiecki Święty Mikołaj heilige Nikolaus
Podczas Świąt Bożego Narodzenia niemieckie domy odwiedza Święty Mikołaj. Co ważne, robi to dwukrotnie, podobnie jak u nas.
Na pierwszą wizytę Mikołaja dzieci czekają 6 grudnia. Wydarzenie to nazywane jest Nikolaustag. Mikołaj zakrada się nocą do domów grzecznych dzieci i wypycha ich buty słodyczami. Do niegrzecznych wysyła swojego czeladnika o imieniu Knecht Ruprecht, który zostawia w butach rózgi.
Zwyczaj ten opiera się na legendzie o świętym Mikołaju (Sankt Nikolaus), który żył w czwartym wieku w Turcji. Był człowiekiem bardzo majętnym i szczodrym. Z czasem wszystko, co posiadał, rozdał dzieciom i biednym.
Kolejna wizyta Mikołaja przypada na Wigilijny wieczór lub w pierwszy dzień świąt, w zależności od landu. By było ciekawiej, w niektórych częściach Niemiec 25 grudnia prezenty przynosi dzieciątko Jezus, podobnie jak u nas na Śląsku.
Na południu Niemiec w opowieściach ludowych żyje istota będąca przeciwieństwem Świętego Mikołaja. Nazywa się Krampus i przedstawiany jest jako pół człowiek, a w połowie kozioł. W legendach demon ten skrada się za Świętym Mikołajem i niepostrzeżenie porywa niegrzeczne dzieci do noszonego na plecach worka.
Wszystkie tradycje i świąteczne obrzędy są bardzo ciekawe i przyjemnej. Jednak pamiętajmy, że Święta Bożego Narodzenia to przede wszystkim okazja do tego, by spotkać się z rodziną i wszystkimi tymi, których lubimy i kochamy.
Zespół Nasze Szlaki życzy wszystkim pięknych i spokojnych Świąt Bożego Narodzenia.
Boże Narodzenie w Niemczech – Ciekawostki
- Świąteczne obdarowanie (Wichteln) – W Niemczech istnieje zwyczaj obdarowywania przyjaciół i kolegów w okresie adwentu. Jest to zabawne wydarzenie, gdyż prezentami są rzeczy, stare i zapomniane, których już nie potrzebujemy. Przy okazji jest to okazja do pozbycia się tego, co zalega od dawna w garażu lub na strychu.
- Jednym ze zwyczajów jest wieszanie na choince ogórka. To z dzieci, które pierwsze go odnajdzie, dostaje dodatkową porcję słodyczy.
- Wigilia w Niemczech nie jest uroczystym dniem. Często jest to ostatni pracujący dzień przed świętami.
- Podczas Wigilii nie obowiązuje post no i ludzie nie łamią się opłatkiem.
- Stawiane pod choinką szopki często są prawdziwymi dziełami sztuki. Nie ma tu mowy o wyciętych z kartonu postaciach. Nierzadko cały zestaw figurek kosztuje fortunę i przechodzi z pokolenia na pokolenie.
- Wigilijna kolacja rozpoczyna się od lampki szampana i prezentów.
- Niemieckie dzieci nie czekają na pierwszą gwiazdkę, by otworzyć prezenty. Rodzicie lub rodzina kładą je na stole przed wigilijną kolacją.
- Najpopularniejszym daniem świątecznym w Niemczech jest sałatka ziemniaczana.
- Najpopularniejsza Kolęda na świecie — Cicha noc, została skomponowana w Niemczech w roku 1818 przez austriackiego księdza i jego organistę.
- Obecnie ogromna część Niemców nie obchodzi świąt w sposób religijny, a jedynie powielają dawne tradycje i zwyczaje.
- Uroczystym dniem jest 25 grudnia. Drugi dzień świąt spędzany jest aktywnie, lecz jakoś specjalnie się go nie celebruje.
- Z racji tego, że bardzo wielu rodaków mieszka w Niemczech, coraz popularniejsze w czasie świąt stają się tam tradycyjne polskie potrawy. Na niemieckich stołach coraz częściej goszczą pierogi, krokiety, barszcz, śledzie i bigos.
- W czasie świąt Niemcy pieką gęś, indyka lub dziczyznę.
- W zasadzie każdy land w Niemczech celebruje święta na swój własny sposób i nie ma jednej obowiązującej w całym kraju tradycji.
- Niemcy nie wyobrażają sobie świąt bez choinki. Nawet jeżeli są niewierzący, stroją domy i ogrody w migające światła.
- Najpopularniejszym ciastem bożonarodzeniowym w Niemczech jest strucla Weihnachtsstolle. Jest to ciasto drożdżowe z bakaliami.
- Wierzy się, że podczas kolacji wigilijnej nikt nie powinien wstawać od stołu, nim ostatnia osoba nie skończy jeść. Przynosi to pecha i potrafi obrazić gospodarza.
- Słynne jarmarki bożonarodzeniowe wywodzą się z Niemiec. Największym z nich jest ten w Berlinie, Monachium oraz w Kolonii. W Niemczech jarmarki takie rozstawiają się w każdym mieście, a ich tradycja sięga XIV wieku. Dzisiaj podobne jarmarki odbywają się w wielu miastach całej Europy.
- Jedynie w okresie świąt można w Niemczech skosztować słynnych pierniczków lebkuchen.
- Najbardziej pachnącą rzeczą na niemieckich jarmarkach jest grzane wino korzenne. Jego zapach potrafi nieść się w powietrzu całymi kilometrami, przez co w dawnych czasach był swoistym drogowskazem dla podróżujących w czasie świąt.
- O Bożym Narodzeniu w innych krajach pisaliśmy w poprzednich artykułach:
