Śmigus Dyngus, dobrze znany zwyczaj, który pozwala bezkarnie stłuc dziewczynę, żonę czy siostrę rózgą. Co więcej, później można ją jeszcze polać wodą.
Zwyczaj ten pochodzi z czasów, gdy nasi słowiańscy przodkowie czcili bóstwa przyrody i natury, a w okresie marca i kwietnia organizowali imprezy mające uczcić zwycięską walką pomiędzy zimą a wiosną. Niewielu wie, że nim chrześcijaństwo zasymilowało ten zwyczaj, podpinając go pod Wielkanoc, były to dwie, zupełnie różne tradycje.
Śmigus w słowiańskiej tradycji
Śmigus Dyngus silnie związany był ze słowiańskimi Jarymi Godami. Był to kilkudniowy zestaw obrzędów mający na celu uczczenie nadejścia wiosny, pochodzący z odległych, przedchrześcijańskich czasów. Jedną z tradycji Jarych Godów było, dobrze nam znane, topienie Marzanny symbolizującej zimę.
Według jednej z teorii, słowo śmigus to odmiana staropolskiego wyrażenia śmigać, a to z kolei oznacza chłostę. Miało ono również, w jednym ze znaczeń określać zapłodnienie. Przywołuje to inny, dawny zwyczaj, że młode mężatki wychodziły na deszcz, który je śmigał, co miało czynić je bardziej płodnymi.
Dyngus, czyli słowiańskie włóczebny
Słowo dyngus pochodzi od dawnego zwyczaju kolędowania, czyli odwiedzania wszystkich domostw we wsi. Były to zabawne wizyty, mające na celu wymuszenie podarków w postaci jedzenia i picia. Szczególnie cennym darem były jajka, specjalnie na tę okazję zdobione w wymyślne wzory.
Co ciekawe w jednym z niemieckich dzieł z wieku XVI pod tytułem „Postępek prawa czartowskiego przeciw ludziom”, wśród wielu opisanych tam demonów i diabłów, jest jeden noszący nazwę Dyngus. Zakłada się więc, w wielu publikacjach, że obrzęd dyngusa miał symbolizować diabelskie harce i psikusy.
Śmigus Dyngus Lany Poniedziałek obecnie
Inne nazwy Lanego Poniedziałku to: lejka, oblewanki, polewanki czy oblańce.
Kościołowi trudno było wyplenić stare zwyczaje i zniechęcić Słowian do ich tradycji w tym także do obrzędów dyngusa i śmigusa. Zatem podobnie jak większość dawnych świąt, powiązano ten stary obrzęd z cierpieniem Jezusa na krzyżu i oczyszczającym symbolem wody. Jednak tak naprawdę święta te z chrześcijaństwem nie mają nic wspólnego.
Pomimo że przed wiekami śmigus i dyngus były niezwiązanymi ze sobą słowiańskimi obrzędami, posiadającymi różne pochodzenie i symbolizującymi różne treści, zostały połączone w jedno. Dziś są nieodłącznym zwyczajem bardzo silnie związanym z Wielkanocą.
Ciekawostką jest to, że nie wszędzie obchodzono Lany Poniedziałek. Kaszubi na ten przykład, zamiast polewać się wodą, mieli w zwyczaju kąpać się w rzece, jeziorze czy morzu. Miało to chronić przed chorobami i nieszczęściem. Natomiast w Małopolsce w Lany Poniedziałek pojawiały się maszkary i stwory owinięte słomą i dmące w hałaśliwe trąbki. Spacerowały one od chaty do chaty, polewając wodą tak panny, jak i mężczyzn. Oczywiście od zmoczenia można było się wykupić podarunkami.
Wcześniejsze zapiski i wzmianki historyczne, mówią o tradycji Lanego Poniedziałku jako metodzie okazywaniu i wyznawanie uczuć lub poprawianie urody. W ludowych opowieściach dotrwały do naszych czasów teorie, że dziewczyna porządnie zlana wodą i wychłostana witkami, będzie miała lepszą cerę, piękne włosy i bez problemu zajdzie w ciążę.
Dla równowagi dzień później, czyli we wtorek, odbywał się babski śmigus, nazywany Babskim Śmiergustem. Tym razem to panie oblewały wodą panów. Nie było w tym żadnego przesłania. Panowie nie robili się od tego ładniejsi, ani też nie stawali się mega płodni. Była to zwykła zemsta za cierpienie dnia poprzedniego.
Obecnie polewanie się wodą jest zwykłą zabawą, często zmieniającą się w zwykły chuliganizm. Pamiętajcie więc, by zachować kulturę i nie przesadzać. Za chamskie wybryki grozi bowiem sroga kara.
Lamy Poniedziałek w innych częściach świata
Zwyczaj Lanego Poniedziałku praktykuje się w zasadzie we wszystkich krajach Europy Środkowej. Na Słowacji nazywa się go oblevacka. Podobnie na Węgrzech, tyle że tam co ładniejsze dziewczyny polewa się perfumami. Dużo dalej, bo w Meksyku polewa się kobiety wodą w Wielką Sobotę, podobnie jest w innych krajach Ameryki Południowej.
Zwyczaj ten jednak jest zupełnie nieznany w Niemczech i Austrii, nie radzę więc w tamtych okolicach lać na nikogo wody.
A więc, gdy w Wielkanocny Poniedziałek złapiecie za wiadro czy inny garnek, by wylać na kogoś wodę lub same zostaniecie polane, pamiętajcie o prawdziwym znaczeniu i symbolice tego zwyczaju.
Lany Poniedziałek, czyli Śmigus Dyngus ciekawostki
- Śmigus Dyngus po raz pierwszy został opisany przez czeskiego kaznodzieję już w XIV wieku.
- W Polsce wzmianki o Lanym Poniedziałku pojawiły się w wieku XV.
- Uważa się, że Śmigus Dyngus pochodzi od zwyczajów zachodnich Słowian.
- Według słowiańskich podań polewanie wodą, zwłaszcza zimną, miało wspomagać płodność u kobiet.
- Na polskich wsiach Lany Poniedziałek obchodzony był bardzo hucznie i niewielu pannom udało się go uniknąć.
- Znaczenie słowa Smigus to prawdopodobnie śmigać.
- Słowo dyngus, pochodzi od niemieckiego słowa dingen i oznacza wykupienie się.
- Śmigus Dyngus do dziś pozostaje zwyczajem ludowym kultywowanym przede wszystkim na wsiach.
- Zwyczaj polewania ludzi wodą znany jest niemal we wszystkich krajach Europy Wschodniej i środkowej.
