Aspendos to antyczne miasto z doskonale zachowanym teatrem rzymskim leżące na terenie dzisiejszej Turcji nieopodal Side. Założyli je ponad 3 tysiące lat temu Grecy, którzy przybyli do Azji Mniejszej z Argos na Półwyspie Peloponez. Miasto Argos znane jest doskonale z mitów greckich. Wiemy z nich na przykład to, że, że czczono tam boginię Herę i Demeter, a wierzenia te wraz z kolonistami trafiły do Aspendos.

Jeżeli planujesz wakacje w Turcji, polecam stronę, na której znajdziesz sporo ciekawych propozycji i pomysłów, na to, jak spędzić ciekawe wakacje, a co najważniejsze nie przepłacić.

Starożytne miasto Aspendos oraz słynny teatr w Turcji i jego historia

Jak przyjemnie i ciekawie spędzić czas w Side i okolicy oraz ile to kosztuje

  • Karta eSIM na czas pobytu w Turcji to dostęp do Internetu co bardzo ułatwia podróż i pozwala zaoszczędzić.

Ruiny miasta Aspendos w południowej Turcji to niezwykły przykład na to, że dawni mieszkańcy Europy nie potrafili usiedzieć na miejscu i wędrowali po antycznym świecie, zakładając osady, budując miasta, a nawet powołując do życia nowe państwa.

Aspendos założono tysiąc lat przed naszą erą w starożytnej krainie zwanej dziś Pamfilią, a dawniej Mopsopią. Kraina ta leżała pomiędzy Licją, będącą dziś częścią prowincji Antalya, a niezwykle żyzną i otoczoną ze wszystkich strona górami Cylicją. Przez wiele stuleci miasto Aspendos było sercem tej części świata.

Zabytki z muzeum archeologicznego w Side Turcja

Miasto powstało nad rzeką Köprüçay w starożytności zwaną Eurymedon, dzięki której Aspendos mogło prowadzić handel z innymi prowincjami i miastami w regionie. Z miasta wysyłano przede wszystkim sól, olej i wełnę. Pomimo znacznego bogactwa mieszkańcy Aspendos nie mieli wielkich aspiracji politycznych, dlatego też kolejni zdobywcy i kolonizatorzy Pamfilii zostawiali mieszkańców we względnym spokoju, a miasto rozwijało się i bogaciło, płacąc oczywiście daniny nowym władcom.

O bogactwie miasta świadczyć może to, że nawet w najbardziej niebezpiecznych i brutalnych czasach, jakimi były rządy perskie w IV wieku przed naszą erą, Aspendos wciąż biło własne monety.

Panowanie Persów w Pamfilii trwały aż do roku 466 przed naszą erą, gdy u ujścia rzeki Eurymedon doszło do ogromnej bitwy pomiędzy nimi a Związkiem Ateńskim. Grecka flota po dowództwem Cimona rozgromiła perskie okręty, a armia zrobiła to samo na lądzie i tym sposobem miasto Aspendos stało się częścią Ligi Delijskiej.

Po kilku latach Persowie powrócili do Pamfilii i ponownie przejęli miasto, którym rządzili przez kolejny wiek, do czasu, aż zjawił się Aleksander Wielki ze swoją niepokonaną armią.

Wielki wódz zgodził się odstąpić od bram miasta, pozostawiając je nienaruszonym, w zamian za podatki w wysokości stu złotych talentów i 4 tysiące koni rocznie.

Rzymianie w Hiszpanii

Kolejnym przełomem w historii Aspendos było pojawienie się Rzymian w roku 190 przed naszą erą. Widząc potęgę rzymskich legionów, miasto poddało się bez najmniejszej nawet próby obrony, co jednak nie uchroniła go przed plądrowaniem. Jednak to Rzymianie przyczynili się do powstania nowoczesnego, prężnie działającego miasta z ogromnym teatrem w samym jego środku.

Po kilku wiekach wraz z upadkiem Rzymu także Aspendos zaczęło tracić na znaczeniu, choć jeszcze w średniowieczu pełniło ważną funkcję w regionie. Niestety wielkie niegdyś miasto powoli zmieniało się w ruinę, dawne zabytki kruszyły się i rozpadały w pył, a sława miasta stała się historią i w końcu legendą.

Aspendos w Turcji zwiedzanie, zabytki i atrakcje kryjące się w starożytnych ruinach

Miasto Aspendos wiele najcenniejszych zabytków zawdzięcza Rzymianom. Poniżej znajdziesz informację o kilku z nich.

Teatr Rzymski w Aspendos

Aspendos słynie z najlepiej zachowanego starożytnego teatru czasów antycznych, który stoi w samym centrum starożytnych ruin. O tej niezwykłej arenie słyszałem już dawno temu, podczas wizyty w rzymskim Koloseum. Budowla jest imponująca, ma średnicę niemal 100 metrów i mogła pomieścić 7 tysięcy widzów na miejscach siedzących i drugie tyle stojących.

Bitwa morska w Koloseum w Rzymie

Teatr zbudowano w roku 155 naszej ery przez Rzymian za panowania cesarza Marka Aureliusza. Prace zlecono greckiemu architektowi Zenonowi, który spisał się bardzo dobrze, gdyż nie tylko zabytek stoi do dziś, ale jest też przepięknie wkomponowany w krajobraz.

Przy obu wejściach do teatru znajdują się wyraźne inskrypcje w języku greckim i łacińskim, mówiące, że teatra poświęcony jest bogom władającym tą krainą, a także całemu rodowi cesarskiemu.

Budowla jest niesamowita, a spacerując po jej wnętrzu, można poczuć jej ogrom i majestatyczną urodę. Zwiedzając wnętrze teatru wod razu widać, że budowniczym był Grek, gdyż uwydatnione są cechy teatrów greckich, czyli cała konstrukcjo wpasowana jest we wzniesienie, które ograniczą ją z od strony przeciwnej do widowni. Poza tym widownia ma półkolisty kształt, a nie owalny jak ma to miejsce w teatrach rzymskich.

Natomiast budynek skene, znajdujący się za sceną, jest już typowo rzymski. Jego potężna struktura całkowicie odcina widzów teatru od świata zewnętrznego. Widownia przedzielona jest diazomą, czyli poziomym przejściem, tworząc widownię górną i dolną. Jak się domyślasz, widzowie siedzący bliżej areny byli ważniejsi i zapewne zamożniejsi od tych siedzących wyżej.

Amfiteatr w starożytnym mieście Aspendos w Turcji

Zwieńczeniem części dla widzów są arkady podparte kolumnadą. Gdy przyjrzysz się dokładnie, zobaczysz rozmieszczone na całej jej długości otwory, w których montowano maszty podtrzymujące płócienną osłonę, chroniącą widzów przed palącym słońcem.

Budynek skene ozdobiony był niegdyś dwukondygnacyjną, bogato rzeźbioną fasadą. Do dnia dzisiejszego zachowało się kilka jej segmentów, dzięki czemu możesz uświadomić sobie skalę przepychu i bogactwo detali oryginalnego budynku.

Część elementów, które dziś zdobią wnętrze teatru, pochodzi z czasów, gdy zabytek pełnił funkcję pałacu letniego tutejszych sułtanów.

Rzymski akwedukt w Aspendos

Akwedukt w Aspendos jest częścią pewnej legendy, która mówi o wielkim konkursie ogłoszonym przez władcę miasta. Obiecał on rękę córki temu, kto zbuduje najpiękniejszą, ale też najbardziej użyteczną budowlę dla mieszkańców miasta. W konkury stanęło dwóch budowniczych, jeden z nich zbudował teatr grecki, a drugi akwedukt.

Co prawda zwyciężył budowniczy teatru, który zachwycił władcę doskonałą akustyką, ale podobno miał on ogromny dylemat, gdyż oba dzieła były niemal doskonałe.

Akwedukt rzymski w Aspendos, a w zasadzie jego fragmenty, uważane są za jedne z najlepiej zachowanych akweduktów w Turcji. W czasach, gdy akwedukt robił to, co do niego należało, czyli sprowadzał wodę do miasta, było on ogromną konstrukcją ciągnącą się przez 17 kilometrów w stronę majaczących w oddali gór.

System składał się z wielu kanałów, tuneli, mostów, a także wież wodnych i skomplikowanych syfonów. Niektóre budowle mierzyły sobie ponad 25 metrów wysokości. Ostatni odcinek tuż przed miastem zbudowany był w systemie arkadowym i sięgał niemal 15 metrów w górę. Niezwykła budowla miała prawie 6 metrów szerokości. Istnieje teoria, że tuż obok kanału wodnego biegła aleja, po której można było dojechać z miasta aż do podnóża gór.

Bramy miejskie w Aspendos

Wędrując przez wzgórza pokryte ruinami starożytnego miasta Aspendos trafisz na kilka ogromnych kamiennych bram, które w przeszłości stanowiły dobrze ufortyfikowane i silnie chronione drogi wiodące do miasta. Do dzisiaj zachowały się ruiny jedynie trzech z nich, choć w latach świetności było ich kilkanaście.

Brama miasta Aspendow w Turcji

Najlepiej zachowana jest brama prowadząca do agory, czyli centralnego placu w mieście. Tuż za bramą zauważysz, że droga w tym miejscu rozszerzała się, a po jej bokach wciąż widoczne są cokoły i fundamenty dźwigające niegdyś ogromne posągi, prawdopodobnie bogów.

Zachował się również kanał ściekowy, biegnący po prawej stronie dawnej drogi. Jak widzisz, miasto liczące sobie ponad 3 tysiące lat posiadało sporo udogodnień, a wiele technologii wykorzystywanych wówczas używa się do dziś.

Agora, czyli główny plac miejski w Aspendos

Każde starożytne miasto posiadało swój centralny punkt, miejsce, gdzie odbywały się spotkania, ceremonia i gdzie zbierali się mieszkańcy miasta podczas najróżniejszych wydarzeń. Miejsce takie nazywa się agorą i jest to najczęściej miejsce otoczone najważniejszymi budynkami w mieście.

Agora w Aspendos Turcja

W Rzymie miejscem takim było Forum Romanum, czyli ogromny plac miejski, gdzie codziennie odbywały się polityczne intrygi, handlowe i biznesowe spotkania, religijne ceremonie oraz wszelkie spektakularne wydarzenia. Przygotuj się na wyprawę, podczas której odkryjesz prawdziwą historyczną skarbnicę starożytnego Rzymu.

W Aspendos agora pełniła dokładnie taką samą rolę i otoczona była przez monumentalne budowle takie jak: wielka bazylika będąca najwyższym budyniem w mieście, nimferium z ogromną fontanną i wieki targ. Cały plac otoczony był kamiennymi deptakami, a w zakamarkach rosły kwiaty i drzewa owocowe.

Mieszkańcy starożytnego Rzymu

Ze względu na to, że teren miasta Aspendos jest mocno nierówny i poszarpany pagórkami, także tutejsza agora nie ma regularnych kształtów, lecz wije się, zwęża i rozciąga na całej długości. Znaczenie tego miejsca było bardzo istotne dla miasta, to tutaj ogłaszano dekrety i nowe prawa, handlowano najróżniejszymi towarami, także niewolnikami, a także wymierzano kary i honorowano bohaterów.

Nimferium w starożytnym Aspendos

Nimferium to miejsce w starożytnych miastach, które związane było z wodą. W starożytnej Grecji nimferium było gajem, w którym występowały naturalne źródła, będące miejscem, zamieszkałym przez bóstwa wodne. Z czasem nazwa nimferium zaczęła być kojarzona z budynkami pełniącymi funkcje użytkowe i zaopatrzonymi w fontanny lub studnie.

Starożytne nimfeum w Side Turcja. Miejsce, gdzie mieszkańcy miasta czerpali wodę.

W starożytnym Rzymie nimferium było budynkiem, który znajdował się na końcu wodociągu często w formie fontanny lub wodotrysku otoczonego otoczonym zielenią. Rzymianie niezwykle cenili sobie wodę dostarczaną do miasta, dlatego też budowle związane z wodą pełne były monumentalne i pełne przepychu.

Nie inaczej było w Aspendos. Tutejsze nimferium posiadało wspaniałą, dwupoziomową fasadę pełną rzeźb, kolumn, posągów i misternych ozdób. Z zapisów wynika, że w latach świetności nimferuium z Aspendos podobne było do tego z Side. Z badań wynika, że cała budowla miała ponad 14 metrów wysokości, 30 metrów długości oraz kilkanaście stanowisk przeznaczonych do czerpania wody.

Bazylika w starożytnym Aspendos

Najważniejszym budynkiem w całym Aspendos była prawdopodobnie bazylika stojąca przy agorze, najważniejszym placu w mieście. Jednocześnie jest to najlepiej zachowany do naszych czasów budynek w ruinach Aspendos.

Bazylika w Aspendos Turcja

Bazylika pełniła funkcję zbliżoną do dzisiejszych ratuszy miejskich. Znajdował się w niej sąd, sala obrad oraz miejsca pracy całej masy urzędników. Poza tym część bazyliki stanowił ogromny bazar, w którym handlowano najcenniejszymi towarami, jak się domyślasz, przeznaczonymi dla najbardziej zamożnych mieszkańców Aspendos.

Bazylika była także miejscem, w którym przyjmowano zagranicznych gości i co ważniejszych możnych z tego regionu świata. Bazylika było bardzo bogato zdobiona, ściany wyłożone były marmurem, a wnętrze uświetniały drogocenne posągi, płaskorzeźby i płyty z lśniącego marmuru.

Pewien jestem, że nie przeoczysz tej monumentalnej budowli, wędrując po Aspendos.

Świątynia w starożytnym Aspendos

Niestety w przeciwieństwie do opisanej wyżej Bazyliki, świątynia w Aspendos nie przetrwała do naszych czasów i pozostały po niej jedynie zarysy fundamentów i podpory kolumn.

Z przeprowadzonych badań wynika, że świątynia miała wymiary 25 metrów na 14 metrów i otaczała ją kolumnada w porządku doryckim. Dłuższy bok świątynia otaczało 11 smukłych kolumn, a bok krótszy 6 kolumn. Ustawione były ona na stylobacie, czyli platformie połączonej z fundamentami.

Świątynia otoczona była kamiennym murem, którego pozostałości wciąż widoczne są pośród rozsypanych na wzgórzu kamieni. Co ciekawe nigdy nie udało się ustalić jakim bogom oddawano część w świątyni, zupełnie tak, jakby w pewnym punkcie historii ktoś celowo zniszczył wszelkie ślady po boskich istotach, dla których przeznaczona była świątynia.

Nekropolia, czyli cmentarz w starożytnym Aspendos

Nekropolia w starożytnym Rzymie była prawdziwym miastem umarłych i od niepamiętnych czasów towarzyszyła każdemu rzymskiemu miastu. Zwyczajowo nekropolie stawiano przy głównych drogach w mieście, tak by żywi nie zapominali o zmarłych, co umilało im pośmiertną egzystencję w Hadesie, krainie umarłych.

W Aspendos nekropolia, część miasta przeznaczona dla umarłych, znajduje się w południowo-wschodniej części miasta. Niestety stare grobowce podzieliły los wspomnianej wyżej świątyni i niewiele z nich zostało do dzisiaj.

Na terenie nekropoli prowadzono wiele badań oraz wykopalisk, a znalezione tam artefakty zobaczyć możesz w Muzeum Archeologii w Antalyi.

Badania archeologiczne w Aspendos

Starożytne Aspendos to prawdziwy plac zabaw dla archeologów i historyków z całego świata. Najnowsze badania prowadzi Uniwersytet Hacettepe z Ankary. Naukowcy starają się, na podstawie badań wykopaliskowych, rozrysować zmiany zachodzące w mieście oraz okolicy, począwszy od zamierzchłej przeszłości, aż do dziś.

Podczas spaceru po pełnych gruzów wzgórzach, na których niegdyś kwitło miasto, spotkaliśmy studentów historii, którzy wyjaśnili nam, że obecne badania skierowane są w stronę ustroju politycznego i religijnego, panującego w mieście po zajęciu go przez Rzymian.

Poza tym inna grupa prowadzi badania na przeciwległym krańcu ruin, wykorzystując najnowsze techniki badawcze takie jak skanery geologiczne czy satelitarne mapowanie terenu.

Jeżeli zainteresuje cię temat archeologii i badań prowadzonych na terenie miasta Aspendos, polecam wybrać się do Muzeum Archeologicznego w Antalyi, gdzie wystawione są znaleziska archeologiczne oraz przeróżne artefakty, wygrzebane z ziemi na terenie ruin Aspendos.

Aspendos zwiedzanie starożytnego miasta

Po dotarciu na miejsce musisz kupić w kasie bilet, sam jednak polecam Ci zakup biletu przez Internet, unikniesz kolejek, a często zapłacisz mniej.

Gdy przejdziesz przez bramę, na wprost znajduje się wejście do niewielkiego muzeum oraz jedna z głównych dróg prowadzących do starożytnego teatru w Aspendos, jednak proponuję Ci zostawić sobie go na koniec i ruszyć w prawo, ścieżką wiodącą na wzgórza usiane ruinami dawnych budowli.

Zwiedzanie Aspendos Turcja

Trasa wiodąca przez ruiny miasta Aspendos jest dobrze opisana i bez trudu znajdziesz miejsca, o których wspomniałem w powyższym artykule.

Bardzo wysoko oceniam walory starożytnych ruin miasta Aspendos. To rzymskie miasto leżące na riwierze tureckiej pozwala uświadomić sobie ogrom cesarstwa rzymskiego w jego najlepszych latach. Z pewnością wrócę tu ponownie przy najbliższej, nadarzającej się okazji i tobie też to polecam.

Aspendos w Turcji informacje praktyczne

Jeżeli szukasz wygodnych i sprawdzonych wakacji w Turcji, koniecznie wejdź na stronę wakacje.pl, gdzie znajdziesz całą masę propozycji i pomysłów na spędzenie udanych wakacji, za które nie przepłacisz.

Najwygodniej jest zwiedzać Aspendos z wycieczką, która łączy kilka pobliskich atrakcji, organizowaną przez lokalne biura podróży lub lepsze hotele. Radzę Ci również dopasować wyprawę do wydarzeń, jakie mają miejsce w starożytnym teatrze w Aspendos. Odbywają się tam często wspaniałe spektakle, pokazy, koncerty czy cała masa innych wydarzeń kulturalnych. Przykładem jest pokaz tańca zwanego Ogień Anatolii, który robi niesamowite wrażenie.

Aspendos można odwiedzać od godziny 9:00 do 19:00. Proponuję, byś zjawił się wcześniej niż później, zwłaszcza w sezonie letnim, gdyż kamieniste wzgórza w tym czasie zmieniają się w piekarnik.

Ruiny miasta Aspendos są bardzo rozległe, dlatego też zaplanuj wyprawę tak, byś miał kilka godzin na zwiedzanie. Na terenie miasta znajdziesz sklep z pamiątkami i napojami. Pamiętaj też, że część zabytków, jak na przykład starożytny teatr, wciąż znajduje się w remoncie, możesz więc nie mieć dostępu do wszystkich jego części.

Niestety na miejscu nie zjesz niczego konkretnego, chyba że przywieziesz jedzenie ze sobą, jednak w niewielkiej odległości znajdziesz kilka restauracji, o czym poinformują Cię reklamy przed wejściem do Aspendos.

Mapa antyczna

Wcześniej pisałem, że do Aspendos najwygodniej jest dostać się ze zorganizowaną wycieczką, samemu trudno się tu dostać, no, chyba że wynajmiesz samochód. Wówczas możesz zaparkować przy samej atrakcji, lecz parking jest dodatkowo płatny.

Aspendos w Turcji ciekawostki oraz fakty i informacje

  • Miasto Aspendos w południowej Turcji założyli greccy koloniści ponad 3 tysiące lat temu.
  • Miejsce na miasto wybrano bardzo starannie. Położone jest na wzgórzu, co ułatwiało obronę, a tuż obok płynęła rzeka, pozwalając na łatwy transport towarów z i do miasta.
  • Największą atrakcją ruin Aspendos jest teatr Rzymski mogący pomieścić 15 tysięcy widzów.
  • Teatr posiadał zadaszenie chroniące widzów przed słońcem, zbudowane z płótna i drewna.
  • Pomimo prowadzonych na ogromną skalę badań archeologicznych, ogromna większość znalezisk należy do okresu Rzymskiego, co jest niezwykle dziwne, zważywszy na to, że miasto Aspendos istniało już dwa tysiące lat przed przybyciem rzymskich legionów.
  • Na scenie teatru w Aspendos dała swój ostatni koncert francuska piosenkarka Delida. Miało to miejsce 28 kwietnia 1987 roku, na cztery dni przed jej samobójstwem.

Angielska wersja artykułu