Zamek Harlech jest przykładem doskonałej architektury zamkowo-warownej w Brytanii na przełomie XIII i XIV wieku.
Monumentalne zamczysko zbudowane zostało na wysokim, trudno dostępnym klifie u wybrzeża Morza Irlandzkiego. Z racji swej potężnej konstrukcji oraz strategicznego położenia, zamek Harlech przez całe wieki był ważną częścią umocnień północno-zachodniej Walii.
Historia zamku w Harlech
Zamek w Harlech nie jest pierwszą opisaną przez nas twierdzą w Walii. Wcześniej odwiedziliśmy zamek w Chepstow, stojący nad rzeką Wye na granicy z Anglią, nieopodal Bristolu.
Jak wszystkie inne budowle obronne, stawiane licznie w owym okresie na terenie Walii przez angielskich najeźdźców, tak również zamek Harlech powstał po to, by pokazać militarną potęgę i wymóc posłuch na podbitych ziemiach.
Budowa zamku ruszyła po Kampanii Walijskiej króla Anglii – Edwarda I. Kampania rozpoczęła się wiosną 1282 roku. W ciągu zaledwie kilkunastu miesięcy angielscy rycerze przełamali opór swych odwiecznych wrogów i ruszyli w głąb znienawidzonej Walii. Choć obrońcy stawiali zaciekły opór, to z każdym tygodniem Anglicy spychali ich coraz dalej na zachód.
By umocnić się na podbitych terenach, król Edward nakazał budowę sieci zamków i warowni. Jednym z nich jest bohater naszej dzisiejszej historii – zamek w Harlech. Ostatecznie zbudowano kilkanaście zamków w tej części kraju. Stworzyły one sieć obronną zwaną Żelaznym Kręgiem (Iron Ring).
Walijski Żelazny Krąg (Iron Ring)
Żelaznym Kręgiem nazywa się szereg zamków zbudowanych przez króla Anglii Edwarda I, zwanego Długonogim. Umocnienia te wraz z osadzoną w nich angielską załogą, miały zapewnić Anglikom wsparcie podczas licznych zrywów i buntów walijskiej szlachty i chłopów.
Do najpotężniejszych fortec Żelaznego Kręgu należą zamki: Flint, Conwy, Harlech, Caernarfon i Beaumaris.
Do dnia dzisiejszego przetrwało tylko dziesięć elementów umocnień otaczających niegdyś Walie.
Zamek Harlech w rękach Walijczyków
Anglicy tak bardzo ufali grubym murom, budowanych przez siebie zamków, że nie przykładali wielkiej wagi do odpowiedniego ich wyposażenia. Dlatego też podczas jednego z większych walijskich powstań, gdy zamek został oblężony przez wojska księcia Owaina Glyndŵra, obrońcy nie mieli szans utrzymać murów i poddali twierdzę.
Garnizon składał się wówczas z zaledwie garstki obrońców, a zamkowa zbrojownia była niemal pusta. Jak wynika z dokumentów, do których dotarliśmy, znajdowało się w niej zaledwie kilka włóczni, z czego połowa miała połamane groty, dwa miecze i osiem hełmów. Poza tym kilka opancerzonych rękawic i trzy lub cztery sztuki samopałów.
Pomimo tak mizernej możliwości obrony, dzięki samej tylko konstrukcji i położeniu, zamek odpierał ataki przez wiele miesięcy. Ostatecznie załoga poddała warownię za obietnicę ujścia z życiem i zamek Harlech w roku 1404 został zajęty przez wojska walijskie.
Przez kolejne lata stał się on główną siedzibą Walijczyków i nieformalną stolicą kraju. W komnatach zamku Harlech podejmowano ważne decyzje i dowodzono wojskami walczącymi z Anglikami. Na zamku spotykał się również walijski parlament.
Jednak po kilku latach wojska angielskie odbiły zamek. Nim forteca upadła, była ostrzeliwana przez potężne bombardy, które dokonały ogromnych zniszczeń tak w murach obronnych jak i we wnętrzu twierdzy.
Zamek Harlech podczas Wojny Dwóch Róż
Wojną Dwóch Róż nazywa się angielską wojnę domową, trwającą od 1455 do 1485 roku. Była to walka o władzę pomiędzy dwoma najpotężniejszymi rodami w Anglii: Lancasterami i rodziną Yorków. Konflikt zawdzięcza swą nazwę temu, że każdy z powyższych rodów miał w swoim herbie różę. Ród Lancaster kwiat czerwony, a rodzina Yorków biały.
Czerwona róża rodu York. 
Biała róża Lancasterów.
Zarzewiem wojny stał się zły stan zdrowia króla Henryka VI oraz narodziny jego syna i dziedzica trony. Ród Yorków, któremu należałby się tron w razie braku królewskiego potomka, ogłosił, że dziecko nie jest synem Henryka VI, a jedynie bękartem poczętym w wyniku haniebnego romansu królewskiej małżonki Małgorzaty Andegaweńskiej.
W zamku Harlach ukryli się stronnicy wspierający ród Lancasterów, a wojska Yorków oblegały twierdzę przez siedem długich lat. Obrońcy zamku przetrwali oblężenie dzięki niezwykłej pomysłowości budowniczego zamku, który rozkazał wykuć w skale schody prowadzące prosto do morza. To właśnie tą drogą dostarczano na zamek podczas oblężenia wodę, żywność i broń.
Opór obrońców był tak heroiczny i zaciekły, że powstały o nich liczne legendy i pieśni. Najsłynniejszą z nich jest pieśń – Dzielni Woje z Harlech (Men of Harlech). Dziś utwór o obrońcach Harlech jest nieformalnym hymnem narodowym Walii oraz jej drużyny rugby.
Jako ciekawostkę dodam, że Wojnę Trzech Róż, uważaną za najkrwawszą z wojen domowych, jakiem miały miejsce w Anglii, wygrała rodzina Tudorów, zgodnie z przysłowiem: Gdzie dwóch się bije tam trzeci korzysta.
Po śmierci Ryszarda III w bitwie pod Bosworth, gdzie król nim został zabity wykrzyczał słynne słowa: „Konia! Konia! Królestwo za konia!!”, na tronie Anglii zasiadł Henryk Tudor. Dzisiaj bitwa pod Bosworth, uważana jest za wydarzenie kończące okres średniowiecza w Anglii.
Zamek w Harlech konstrukcja i miejsce budowy
Zamek Harlech nie jest największym ani najpotężniejszym z walijskich zamków, lecz do dziś wymieniany jest jako przykład doskonałej wiedzy militarnej średniowiecznych konstruktorów zamków.
Wystarczy spojrzeć na położenie twierdzy. Stoi ona na wysokim klifie, który swymi urwistymi zboczami broni dostępu do zamku z trzech stron. Ściana wschodnia, gdzie znajduje się główne wejście do fortecy, zabezpieczona została potężną bramą oraz wykutą w skale fosą.
Wnętrza zamku strzegą mury, grube na ponad trzy metry. Zbudowano je z wielkich i dokładnie dopasowanych kamieni. Wewnętrzny dziedziniec liczy sobie czterdzieści siedem metrów długości i ponad pięćdziesiąt metrów szerokości.
Każdy z kamiennych murów wzmocniony jest narożną wieżą o średnicy dziesięciu metrów każda. Zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem, wieżom nadawano imiona. W wypadku zamku Harlech są to kolejno: wieża Dłużników, Mortimera, Bronwena i Zbrojmistrza.
Dla podniesienia bezpieczeństwa, poniżej zamku wzniesiono jeszcze jeden mór obronny. Był on niższy i mniej potężny od umocnień głównych, lecz wystarczał na odparcie pomniejszych najazdów. Co ciekawe na tym właśnie murze umieszczono wieżyczki pełniące rolę latryn. Usmarowane fekaliami mury miały dodatkowo zniechęcać wrogów do wspinania się na nie.
Brama główna zamku
Główna brama, jak pisałem wcześniej, znajduje się po wschodniej stronie budowli. Aby do niej dotrzeć, należało przebyć most zwodzony, opadający nad wykutą w skale fosą. Kolejnym umocnieniem, które trzeba było pokonać, by dostać się do wnętrza zamku były dwie niewielkie baszty dźwigające most, zabezpieczone dodatkowo ciężkimi, dwuskrzydłowymi wrotami.
Tuż za nimi stały kolejne dwie, tym razem potężne baszty obronno-bojowe. Przestrzeń pomiędzy nimi wypełniały bramy, brony żelazne oraz kraty, chowające się w grubych murach. Wszystko to czyniło zamek w Harlech twierdzą, którą nie sposób było zdobyć siłą.
Zamek w Harlech obecnie
Ostatnią dużą rolę zamek w Harlech odegrał podczas Wojny Domowej w roku 1647 pomiędzy zwolennikami parlamentu i monarchistami. Zamek został zdobyty po długim oblężeniu przez frakcję zwolenników parlamentu. Po upadku zamku podjęto decyzję o zrównaniu go z ziemią. Miał to być przykład dla wrogów i przyszłych pokoleń. Na szczęście rozkaz nie został wykonany w pełni i dziś możemy podziwiać ten niezwykły, militarny zabytek.
Pomimo niełatwego losu, jaki zgotowała zamczysku historia, nie tylko przetrwał on wszelkie zawieruchy, ale stał się jednym z bardziej znanych zabytków w Walii. Gdy wpisywano go na listę światowego dziedzictwa UNESCO, dopisano pod spodem, że jest to najwspanialszy przykład architektury wojskowej początku XIV wieku w całej Europie.
Niestety nie wszystkie części zamku zachowały się do dziś. Brakuje wielu elementów wyposażenia wnętrza warowni. Podobnie zewnętrze mury obronne przegrały walkę z czasem i trudną walijską pogodą.
Wszyscy, którzy będą mieli przyjemność zawitać do dzikiej i pięknej północno-zachodniej Walii, powinni dopisać zamek Harlech do listy atrakcji, które trzeba zobaczyć.
Zamek w Harlech informacje, adres, jak dojechać, ceny biletów i godziny otwarcia
Poniżej zebraliśmy trochę informacji, które pomogą Wam w zwiedzaniu zamku i jego okolicy.
Adres samku w Harlech
Harlech Castle, Park Narodowy Snowdonia, Harlech, Gwynedd LL46 2YH, Wielka Brytania
Godziny otwarcia zamku
- Od 6 kwietnia do 30 czerwca oraz od 1 września do 31 października zamek otwarty jest od 10:00 do 17:00.
- Od 1 lipca do 31 sierpnia zamek dostępny jest od godziny 10:00 do 18:00.
- Od 1 listopada do 28 lutego zamek zwiedzać można w godzinach od 10:00 do 16:00.
Ceny biletów
Ceny biletów na zamek w Harlech zmieniają się w zależności od pory roku.
- Przez większość roku cena biletu dla osoby dorosłej to 6.90 funta, a dla dzieci do lat siedemnastu – 4.85 funta.
- Wejście na zamek jest darmowe od 6 Kwietnia do 25 kwietnia.
- Od 26 kwietnia do 23 maja cena biletu dla osoby dorosłej to – 2.10 funta, a dzieci do lat siedemnastu jedynie – 1.45 funta.
- Dzieci do piątego roku życia wchodzą na zamek za darmo przez cały rok.
Bilety można kupić wcześniej na stronie Site Entry Tickets. Na tej samej witrynie możliwy jest zakup biletów na wiele innych okolicznych atrakcji.
Pozostałe informacje
- Na terenie zamku obowiązuje zakaz używania dronów.
- W zamku funkcjonuje sklep z pamiątkami oraz nieduża restauracja.
- Na zamku nie wolno palić.
- Psy są mile widziane, przy zachowaniu ostrożności i odpowiedniej opieki.
- Na zamku dostępne są toalety.
- Obiekt przystosowany jest dla osób niepełnosprawnych.
Zamek w Harlech ciekawostki
- Zamek został oddany do użytku w roku 1290 po zaledwie siedmiu latach budowy, co było imponująco krótkim czasem zważywszy na potęgę zamku jak i jego położenia.
- Kost budowy wyniósł 8190 ówczesnych funtów angielskich. Było to około dziesięciu procent tego, ile Anglicy wydali na budowę wszystkich zamków w Walii.
- W budowie brało udział niemal tysiąc robotników i rzemieślników z całej Anglii.
- Odpowiedzialnym za budowę zamku był architekt James of St. George.
- Pierwszym dowódcą angielskiego garnizonu, stacjonującego w Harlech, został John de Bonvillars.
- Pierwsza obsada zamku składała się z niespełna czterdziestu ludzi. Główną siłę obronną zamku stanowiło dziesięciu kuszników. Poza nimi w twierdzy stacjonował jeszcze kowal, cieśla, kamieniarz oraz kilku innych ludzi niezbędnych do funkcjonowania zamku.
- Zamek mający być twierdzą nie do zdobycia wpadł w ręce walijskich powstańców i stał się ich główną siedzibą. By go odbić Anglicy musieli przez długi czas bombardować zamkowe mury, niszcząc je niemal doszczętnie.
- Zamek odegrał ważną rolę podczas dwóch wojen domowych.
- W roku 1986 zamek w Harlech został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W tym samym czasie na ową listę trafiły również zamki Beaumaris, Conwy i Caernarfon.
- Gdy budowano zamek, wysoki klif, na którym stoi zamek, schodził bezpośrednio do morza. Obecnie morski brzeg oddalony jest od zamku o ponad kilometr.
- Zamek zbudowano w układzie koncentrycznym na planie regularnego czworoboku.
- Wnętrze zamku chronione jest grubymi murami. Wewnątrz nich zbudowano między innymi siedzibę dla króla, sale audiencyjną, kaplicę oraz koszary.
- Zamek Harlech był częścią sieci obronnej znanej Żelaznym Pierścieniem, który otaczał północno-zachodnią Walię.
