Zima to pora roku, która budzi emocjonalne i sprzeczne uczucie. Jedni ją kochają, potrafią cieszyć się chłodem, śniegiem i mroźmy wiatrem, natomiast inni jej nienawidzą dokładnie za to samo.

Niezbyt przyjemny obraz zimy, zwłaszcza dla tych, którzy za chłodem nie przepadają, poprawiają przypadające w trakcie jej trwania wydarzenia i święta. Mamy przecież Boże Narodzenie, Nowy Rok, Sylwester, ferie zimowe czy romantyczne wieczory spędzane przy płonącym wesoło kominku.

Zima oczami astronomów (zima astronomiczna)

W naszym umiarkowanym klimacie wyróżniamy cztery podstawowe pory roku. Jedną z nich jest nasza dzisiejsza bohaterka — zima, przypadająca na okres od przesilenia zimowego do równonocy wiosennej (Jare Gody, Topienie Marzanny, Dzień Wagarowicza oraz wiele innych starych tradycji). Oznacza to, że czy tego chcemy, czy nie od mniej więcej 22 grudnia do 21 marca musimy radzić sobie z zimą oraz wszystkim tym, co się z nią wiąże.

Dziewczyna jako symblol wiosny
Dziewczyna jako symbol lata
Dziewczyna jako symbol jesieni

Zima w naszym klimacie charakteryzuje się najniższymi temperaturami powietrza, liczonymi na przestrzeni całego roku. W tym okresie zmniejszają się opady atmosferyczne, a ich forma przechodzi z wilgotnej do zamarzniętej. Oznacza to, że zamiast moknąć w deszczu, zostaniemy przysypani śniegiem lub gradem.

Cztery pory roku

Inną, mało lubianą cechą zimy, jest to, że dni stają się krótsze, a noc coraz dłuższa. Osobiście, taka sytuacje bardziej mi odpowiada, lubię długie wieczory.

Zima dla klimatologów (zima klimatyczna)

Ludzie zajmujący się klimatem wymyślili dla własnych potrzeb inny sposób określenia tego, kiedy zaczyna, a kiedy kończy się zima. Za zimę klimatyczną uważa się okres w roku, w którym uśredniona temperatura dobowa powietrza spada poniżej 0 stopni Celsjusza.

Spacer po parku zimą

Licząc w taki sposób, okres zimowy może znacznie różnić się od tego, co wskazuje nam kalendarz.

Rośliny podczas zimy

Rośliny nie mają lekko, gdy spadnie śnieg, a ziemia zamarznie na kość. Dlatego też większość roślin porzuca swoją zieloną, nadziemną formę i schodzi pod ziemię w postaci nasion, kłączy czy cebulek. Dzięki nim rośliny odrodzą się na wiosnę i szybko opanują ogrody, lasy i parki.

Zachód słońca w górach zimą

Na powierzchni ziemi w czasie zimy pozostają jedynie bezlistne konary, krzewy i najwięksi twardziele, tacy jak drzewa iglaste, które przez tysiące lat nauczyły się żyć z mrozem i śniegiem za pan brat.

Rośliny sadzone przez człowieka, cieszące nas kolorami w ogrodach, sadach i skwerach nie poradzą sobie same z nadciągającą zimą, wymagają naszej pomocy, by przetrwać mroźne dni.

Owoce w zimowym parku

Co ciekawe istnieją odmiany flory ozdobnej, powstałe poprzez krzyżowanie roślin, u których uzyskano odporność na zimno. Te bardziej popularne to: berberysy, irgi, sumak octowiec czy róża pomarszczona i dzika. Wszystkie one sprawią, że Twój ogród, pomimo zimna i słoty, wciąż będzie kolorowy i przyjemny dla oka.

Zwierzęta podczas zimy

Zwierzęta, podobnie jak rośliny, muszą w taki, czy inny sposób przetrwać zimę. Duża część bezkręgowców i stworzeń zmiennocieplnych potrafi przeczekać ten okres, kryjąc się pod ziemią, w przygotowanych wcześniej jamach czy norach. Za to ptaki i większość ssaków muszą radzić sobie bez względu na temperaturę.

Lis na śniegu w lesie

Ryby oraz wiele stworzeń wodnych, potrafią przetrwać zimę pod lodem, o ile przez zmarzniętą skorupę dostanie się do zbiornika odpowiednia ilość tlenu. Dlatego też, w naprawdę mroźne miesiące, wykuwa się przeręble w stawach, jeziorach i rozlewiskach wodnych.

Gdy świat znika pod grubą warstwą śniegu, przetrwanie nie jest sprawą prostą. Dobrze jest pamiętać o dzikich zwierzętach, które muszą sobie radzić w nieprzyjaznym, zimowym środowisku.

Bardzo ważne jest karmienie najbardziej potrzebujących. W tym celu służby leśne wystawiają pasieki w lasach lub rozsypują warzywa i siano na leśnych traktach, którymi poruszają się zmarznięte stworzenia, szukające pożywienia.

Renifer na śniegu

Co my możemy zrobić, by wesprzeć biedne zwierzaki? Możemy dostarczyć zbędne dla nas jedzenie do specjalnych punktów, z których leśnicy zabiorą je i dostarczą tam, gdzie trzeba. Warto pomyśleć o karmikach dla ptaków w naszych ogrodach i na balkonach. Odrobina ziarna czy kawałek słoniny może bardzo ulżyć naszym pierzastym przyjaciołom.

Poza tym budowa karmika czy domku dla ptaków jest fajną zabawą, zwłaszcza dla najmłodszych. Sam pamiętam, jak godzinami patrzyłem w okna, gdy ptaki wpadały na obiad do zbudowanej własnymi rękoma ptasiej jadłodajni.

Zima w różnych częściach świata

Zima, jaką znamy, występuje jedynie w naszym umiarkowanym klimacie, w innych miejscach na świecie, okres ten wygląda zupełnie inaczej. Na półkuli południowej wszystkie opisane na początku artykułu daty i terminy przesunięte są o pół roku. Miesiące zimowe po drugiej stronie globu, to czerwiec, lipiec i sierpień.

Zupełnie inaczej wygląda to, gdy zbliżymy się do któregoś ze zwrotników, czyli pasa ziemi okalającego równik. Czym bliżej do szerokości geograficznej wynoszącej 0 stopni, tym zimy stają się coraz słabsze, by w końcu niemal zupełnie zniknąć.

Pora deszczowa w tropikalnej dżungli

Tropiki, czyli miejsca na ziemi leżące pomiędzy Zwrotnikiem Raka i Koziorożca, są idealnym miejscem na zimowe wyjazdy. Gdy w Europie zaczyna robić się chłodno, tropiki powitają nas umiarkowaną temperaturą i wysoką wilgotnością powietrza. Opady w tym okresie pojawiają się dość często, gdyż rozpoczyna się tam pora deszczowa, lecz są one czystą przyjemnością.

Strefa podzwrotnikowa obejmuje takie miejsca jak:

  • Afryka Środkowa,
  • Ameryka Południowa,
  • Indonezja,
  • Australia Północna,
  • Azja Południowa.

Jeszcze ciekawiej robi się w okolicy równika. Tutaj temperatura nie zmienia się niemal zupełnie przez cały rok. Co prawda deszcz, zwany; deszczem zenitowym, potrafi padać codziennie przez całe tygodnie, ale inaczej niż w porze deszczowej w klimacie podzwrotnikowym, gdzie deszcz potrafi lać jak z ogrodowego węża, te na zwrotniku są to delikatne, raczej przyjemne.

Jeżeli macie ochotę przezimować w klimacie równikowym, powinniście wybrać się do miejsc takich jak:

  • Ameryka Środkowa,
  • Morze Karaibskie,
  • Północna część Ameryki Południowej,
  • Afryka Środkowa,
  • Madagaskar,
  • Archipelag Malajski,
  • Filipiny,
  • Wyspy Oceanii

No i na koniec miejsca, których raczej nie odwiedzę zimą, czyli te leżące w klimacie okołobiegunowym. Pomimo że pojawiają się tam niezwykłe zjawiska, jakich nie zaobserwujesz nigdzie indziej, takie jak dnie i noce polarne, zaspy sięgające nawet kilkunastu metrów i mroźne zimy trwające nawet dziesięć miesięcy w roku, moja niechęć do przenikliwego zimna, trzyma mnie od nich z daleka.

Jeżeli jednak zimy panujące w Polsce są dla Ciebie za słabe i zbyt ciepłe, powinieneś wybrać się do miejsc takich jak:

  • Syberia,
  • Kanada,
  • Alaska,
  • Antarktyda,
  • Grenlandia,
  • Arktyka.

Jak widzisz, zima niejedno ma imię i niekoniecznie musisz narzekać na nią, siedząc w domu.

Zima w legendach, mitach i baśniach

Zima pojawia się w legendach i mitach wielu kultur. Część z nich zapewne znacie, ale inne są zupełnie obce, a więc posłuchajcie.

Cztery pory roku
Obraz przedstawiający cztery wcielenia pór roku.

Mit grecki o Persefonie o tym, jak powstały pory roku

Grecy wyjaśnili zimę w jednym ze swoich mitów, opowiadającym o Persefonie.

Persefona była ona piękną córką Demeter i Zeusa, na którą zasadził się sam bóg podziemi Hades. Pewnego dnia uprowadził ją do świata zmarłych i zrobił swoją małżonką.
Matka Persefony tak bardzo tęskniła za córką, że poruszyła niebo i ziemię, by odzyskać córkę. W końcu bóg wszystkich bogów Zeus, ulitował się nad zrozpaczoną matką i nakazał Hadesowi, by ten umożliwił spotkania z Persefony z Demeter przez kilka miesięcy w roku.
Gdy Persefona wracała do matki, radość Demeter powodowała, że wszystko na ziemi rozkwitało. Gdy jednak przychodził czas, by córka wróciła pod ziemię, przyroda smutniała, a rośliny zaczynały umierać. Cykl ten powtarzał się każdego roku, tworząc pory roku.

Legenda z Ameryki Północnej o powstaniu pór roku

Ciekawą legendę usłyszeliśmy podczas wędrówki przez Stany Zjednoczone Ameryki. Tamtejsze plemię Acoma opowiada historię, która ma wyjaśnić, jak powstały pory roku.

Acona wierzą, że przed tysiącami lat żyli oni na pięknej wyspie, którą zniszczył ogień spadający z nieba, przez co musieli przenieść się na kontynent. Tam czekały na nich przeróżne zagrożenia i niebezpieczeństwa, zwłaszcza zimno i częste zmiany pogody.
Szczególnie uciążliwe były zimy, ostre i przenikliwe, które trwały przez długie miesiące.
Któregoś dnia wioskę odwiedził dziwny przybysz. Był cały biały jakby zrobiony z lodu. Powiedział, że jest duchem zimy i zakochał się w córce wodza i chce ją za żonę.

Zima w indiańskiej wiosce

Wódz po rozmowie z córką, ustalili, że odda się ona w ramiona zimowego demona, a być może uda się dzięki temu złagodzić mrozy. Niestety, stało się wręcz przeciwnie, duch zimy został z plemieniem na stałe, a śnieg i mróz nie ustępowały ani na chwilę.
Doprowadzeni do ostateczności mieszkańcy wioski poprosili o pomoc duch lata, który mieszkał na południu. Ten zgodził się pomóc, pod warunkiem że córka wodza zostanie tym razem jego żoną.
Wódz plemienia zgodził się na ten warunek, lecz zaznaczył, że odda mu rękę córki tylko wówczas, gdy pokona on duch zimy ostatecznie.
Stało się więc tak, że oba duchy spotkały się i zaczęły walczyć. Po wielu dniach walki, w czasie których przewagę miał jeden, a czasem drugi, byli tak wykończeni, że nie mieli już sił. Wówczas wódz plemienia zaproponował, by oboje udali się w swoje strony, odpoczęli i wrócili, gdy odzyskają siły.
Od tego czasu w chwilach, gdy duchy spotykają się i walczą, pogoda zmienia się w zależności od tego, który z nich ma przewagę. Gdy wygrywa duch zimy, na ziemi panuje mróz i pada śnieg, gdy zwycięża Duch Lata ziemię zalewa gorące słońce. Chwile, w których oba duchy odpoczywają, nazywamy wiosną i jesienią.


Dwie powyższe legendy to tylko czubek góry lodowej, wszak każdy słyszał o królowej śniegu, dziewczynce z zapałkami i przygodach w zaśnieżonej Narnii. Jeżeli tylko macie ochotę posłuchać, z przyjemnością wygrzebiemy dla Was więcej opowieści o porach roku, koniecznie dajcie znać na naszych portalach społecznościowych.

Zima ciekawostki

  • Kalendarzowa zima rozpoczyna się zawsze 22 grudnia, natomiast zima astronomiczna przypada na dzień 21 lub 22 grudnia.
  • Dzień przesilenia zimowego jest jednocześnie najkrótszym dniem w roku i trwa on jedynie 7 godzin i 42 minuty.
  • Najkrótszy dzień w roku jest krótszy od najdłuższego o 9 godzin i 4 minuty.
  • Największy płatek śniegu zaobserwowano w USA i miał on 38 centymetrów szerokości.
  • Płatki śniegu spadają z nieba ze średnią prędkością około 5 kilometrów na godzinę.
  • Największy bałwan śnieżny, jakiego zbudowano ze śniegu, mierzył sobie ponad 37 metrów wysokości.
  • Najniższą zimową temperaturę odnotowaną przez człowieka jest ta, na stacji antarktycznej Vostok w lipcu 1983 roku. Wynosiła ona -89 stopni Celsjusza.
  • W Polsce najniższą temperaturę odnotowano w Siedlcach w roku 1940. Temperatura spadła wówczas do -41 stopni Celsjusza.
  • Najzimniejsze, zamieszkałe miejsca na ziemi występują w Rosji, Finlandii i Mongolii.
Zima wysoko w górach
  • Statystycznie największe opady śniegu występują w północnej Japonii w mieście Aomori City.
  • Na naszej półkuli najzimniejsze miesiące to grudzień, styczeń i luty. Na półkuli południowej jednak sytuacja wygląda zupełnie inaczej, najzimniej jest w czerwcu, lipcu i sierpniu.
  • Zimowe Igrzyska Olimpijskie organizowane są tylko na półkuli południowej.
  • Pojęcie zimy stulecia oznacza zimę, podczas której mróz i opady śniegu paraliżują miasta i wsie. W Polsce ostatnią zimą stulecia była ta w roku 1987.
  • Zimą zużywa się dużo więcej energii niż w innych porach roku.
  • Nadejście zimy poprzedza przejściowa pora roku zwana przedzimiem. Jest to okres przejściowy pomiędzy jesienią a zimą.
  • Zima to słowo pochodzące z języka niemieckiego.
  • W krajach anglosaskich lata liczono minionymi zimami, a nie latami. Dlatego też w starych księgach przeczytać możne, że ta, czy inna osoba liczyła sobie tyle, albo tyle zim.
  • Śnieg nie jest taki sam wszędzie i zawsze. Można go podzielić między innymi na mokry i suchy.
  • Lód, jako że ma budowę krystaliczną, zaliczany jest do minerałów.
  • Pomimo że większość roślin wegetuje zimą, czekając na nadejście ciepłych dni, to są rośliny, które kwitną właśnie zimą. Przykładem jest Chińska Śliwa, która zakwita przed nadejściem wiosny.
  • Niektóre zwierzęta zmieniają na zimę nie tylko futro. Renifery zmieniają kolor oczu z letniego w kolorze złotym, na zimowy, gdy robią się niebieskie. Pozwala im to lepiej widzieć w zaśnieżonym terenie.
  • Para z oddechu może zamarznąć już przy temperaturze -40 stopni.
  • Temperatura -40 stopni Celsjusza pokrywa się z -40 stopniami w skali Fahrenheita.